połowy XVIII w., na zewnątrz nawy znajdują się szkarpy. Fasada dwukondygnacjowa podzielona pilastrami. Kondygnacja górna jest zamknięta łukiem spłaszczonym, ujęta wolutami i wieżyczkami. Bogate XVII wieczne wyposażenie jest jednolite stylowo. Znajduje się w nim także obraz Jana Matejki Wskrzeszenie Łazarza. Murowana plebania zbudowana w XVII w. Jest piętrowa, prostokątna, od pd. z ryzalitem i loggią

Historia

W 1620 r. Stanisław Lubomirski ufundował w Nowym Wiśniczu kościół parafialny Wniebowzięcia NMP i uposażył erygowaną w 1620 r. parafię (wyłączoną z parafii Wiśnicz Stary i Olchowy); biskup Marcin Szyszkowski podniósł probostwo do rangi prepozytury i powołał kolegium mansjonarzy. Według późniejszej wizytacji kanonicznej kościół stanął w miejscu prowizorycznej świątyni drewnianej, wzniesionej w 1618 r. Kościół konsekrował 11 VIII 1647 r. sufragan krakowski Wojciech Lipnicki. Świątynię wzniesiono według projektu Andrea Spezzy, po części na wzór kościoła kamedułów na Bielanach. Niektórzy przypisują tę realizację Maciejowi Trapoli (od 1613 r. pozostającemu w służbie Lubomirskich). Dwuwieżowa fasada stanowi dominantę wschodniej pierzei Rynku (mimo cofnięcia od linii zabudowy o 100 m).

Parafią nowowiśnicką zarządzał proboszcz; podlegał prawu patronatu, mianował ich fundator kościoła, w dobrach prywatnych właściciel. Pobierał dochody z dziesięciny, korzystał z ziemi będącej w posiadaniu parafii. Lubomirski oddał plebanom na własność przyległe ogrody i warzywniki, ufundował szkołę dla chłopców kształconych w śpiewie oraz organistówkę. Ufundował przy farze obszerną plebanię, wybudowaną równocześnie z kościołem parafialnym.

Opis

Kościół parafialny jest budowlą jednonawową, prostokątną, z zakończonym półkolisto prezbiterium. Otacza je obejście, w którym mieści się przedsionek, zakrystia i skarbczyk. Jest obiektem dość trudnym do klasyfikacji stylowej, łączy cechy wczesnobarokowe i rozwiązania wynikające z tradycji manieryzmu. Od północy dodano w połowie XVIII wieku przybudówkę. Parawanową ścianę o wysokości 24 m rozdzielono na dwie kondygnacje. Dolna kondygnacja o wysokości (wraz z belkowaniem) 14,5 m podzielona jest czterema toskańskimi pilastrami na niejednakowej szerokości pola. W szerszym, pośrodku, umieszczony jest portal. Na elewacji frontowej, w niszach, umieszczono figury świętych Piotra i Pawła.

Wnętrze sklepione jest kolebkowo. Organy i chór muzyczny umieszczono na szerokiej arkadzie z wysuniętymi skrzydłami, zespolone z konfesjonałami. Prezbiterium od nawy dzieli tęcza z krzyżem podtrzymywanym przez aniołki. Jednolite, barokowe wyposażenie wnętrza – ołtarz główny, ołtarze boczne oraz Ukrzyżowanie w tęczy – pochodzi z 3. ćwierci XVII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Lewy ołtarz boczny został poświęcony Najświętszej Maryi Pannie, a prawy Sercu Pana Jezusa. Obraz Wskrzeszenie Łazarza (1867 r.) pędzla Jana Matejki znajduje się dziś na plebanii. Warto na zauważyć cenne XVII-wieczne tabernakulum kształcie kopułowej kaplicy. Dziełem krakowskiego snycerza, nawiązującym do XVI-wiecznych realizacji architektonicznych Szwedzi się nie zainteresowali – było drewniane. Na uwagę zasługuje wczesnobarokowa spiżowa chrzcielnica, zapewne sprawiona przez Stanisława Lubomirskiego.

W latach 90. XX w. we wnętrzu zaszły zmiany, które naruszyły spójność wyposażenia. Zlikwidowano XVII-wieczną balustradę z tralkami w tęczy, elementy architektoniczne (m.in. cokoły ołtarzy, bazę chrzcielnicy) wykonane z miejscowego piaskowca zamieniono na marmurowe, których nigdy tu wcześniej nie używano. Usunięto ławki kolatorskie (pozostawiono jedną z herbem Szreniawa), pochopnie wymieniono stare posadzki w prezbiterium i w nawie. Wyposażenie kościoła jest jednolite, pochodzi z XVII w. Na szczególną uwagę zasługują: pozłacany ołtarz główny z cennym obrazem Matki Boskiej Śnieżnej i złoconym tabernakulum z ok. 1630 r., ołtarze boczne z wizerunkami św. Jana Chrzciciela i Matki Boskiej Różańcowej, - chór muzyczny o wysuniętych skrzydłach na drewnianych konsolach, łuk tęczowy ze sceną ukrzyżowania z XVII w., chrzcielnica z XVII w., drewniane obramowanie chóru wsparte na konsolach. W latach 70. XX wieku przeprowadzono konserwację wyposażenia kościoła.

Plebania to budowla murowana, piętrowa, podpiwniczona, wzniesiona na planie prostokąta. Jednotraktowy układ sklepionych pomieszczeń, z wielką sienią na osi, nawiązuje do układu wnętrz szlacheckiego dworu. Budynek przetrwał w zasadniczo w niezmienionej formie. Elewacja południowa z płytkim ryzalitem ma dwukondygnacyjną, trójprzęsłową, otwartą loggię. W przyziemiu dzielą ją murowane filary toskańskie, wyżej drewniane słupy – relikt snycerki typowej w Wiśniczu do pożaru miasta w 1863 r. Podziały nawiązują do loggii na dziedzińcu zamku. Od wschodu do plebanii przylega trzykondygnacyjna dzwonnica na planie kwadratu, kiedyś wyróżniająca się wysokim, gruszkowym hełmem. Zachowała się również wczesnobarokowa kamieniarka.

Plac kościelny wraz z plebanią jest otoczony barokowym ogrodzeniem – murem z dwoma furtami i kamienną dzwonnicą od strony zachodniej, na której umieszczono trzy ufundowane w 1956 i 1957 roku dzwony (zakupione w odlewni Felczyńskich w Przemyślu, w miejsce starych, zabranych przez Niemców). W otoczeniu kościoła prace rzeźbiarskie Czesława Dźwigaja. 

Obiekt dostępny. 

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie 14.03.2016 r.