Początkowo osiedlali się oni głównie wokół rynku, prowadząc handel, pożyczki oraz rzemiosło. Wraz z rozwojem miasta, społeczność żydowska zyskiwała na znaczeniu. W 1583 r. uzyskała prawa i wolności przyznane mandatem przez Stefana Batorego. 20 sierpnia 1644 r. Władysław IV potwierdził nadane w 1583 r. przywileje i prawa będzińskich Żydów. Równocześnie zrównano w Będzinie w prawach kupców żydowskich z chrześcijańskimi. W dniu 20 listopada 1669 r. król Michał Korybut Wiśniowiecki potwierdził wolności i prawa będzińskich Żydów. W drugiej połowie XVIII w. Żydzi stanowili już większość w Będzinie. Prowadzili tutejsze rzeźnie, karczmy i przeważającą liczbę straganów handlowych. W 1685 r. Jan III Sobieski potwierdził ich wolności i przywileje, ponownie zaakceptował je w 1766r. Stanisław August Poniatowski. W 1795 r. Będzin znalazł się w zaborze pruskim. Tym samym będzińscy Żydzi przeszli pod jurysdykcję prawa pruskiego, które od 1791 r. zezwalało Żydom na zakładanie odrębnych cechów rzemieślniczych. W XIX w. nastąpił bardzo szybki wzrost żydowskiej populacji w mieście. W 1835 r. w mieście żyło 1200 Żydów, stanowiąc 49% ogółu mieszkańców, 20 lat później było już 2240 Żydów, stanowiąc 68% mieszkańców. W okresie tym Będzin bardzo szybko się rozwijał, głównie dzięki wydobyciu węgla kamiennego i produkcji stali.

Podczas I wojny światowej miasto Będzin zajęły wojska niemieckie. Ich obecność wywarła pozytywny wpływ na pozycję będzińskich Żydów, ponieważ na sąsiednim niemieckim Śląsku Żydzi cieszyli się już pełnym równouprawnieniem. Zakończenie I wojny światowej przyniosło odrodzenie państwa polskiego, w granicach którego znalazł się Będzin.

W 1921 r. w Będzinie żyło 18 210 Żydów, stanowiąc 60% ogółu mieszkańców. Społeczność żydowska w Będzinie rozwijała bogatą kulturę, która obejmowała muzykę, literaturę, oraz sztukę. Żydowscy fabrykanci byli udziałowcami w przemyśle metalurgicznym i właścicielami zakładów chemicznych.

Wraz nadejściem II wojny światowej i okupacją niemiecką, życie społeczności żydowskiej w Będzinie zostało brutalnie przerwane. Wojska niemieckie zajęły Będzin 4 września 1939 roku. W nocy z 8 na 9 września 1939 r. Niemcy spalili synagogę wraz z 200 modlącymi się w środku Żydami. W latach 1940-1943, Niemcy utworzyli getto w Będzinie. W 1940 r. Reichsführer SS Heinrich Himmler powołał do istnienia obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Równocześnie od października 1940 r. rozpoczęto wysyłki pierwszych transportów z Będzina do obozu Auschwitz-Birkenau. W maju 1942 r. Niemcy rozpoczęli wielką akcję wywózki śląskich Żydów do obozu Auschwitz-Birkenau.

W styczniu 1945 r. Będzin zajęły wojska sowieckie. Na przełomie stycznia i lutego 1945 r. do Zagłębia Dąbrowskiego zaczęli napływać Żydzi. Część z nich była dawnymi mieszkańcami Będzina, którzy teraz usiłowali powrócić do swoich domów. Większość przebywających w Będzinie Żydów traktowała swój pobyt w Zagłębiu Dąbrowskim jako miejsce krótkiego odpoczynku w drodze na zachód lub do Palestyny.  W 1957 r. władze polskie podpisały umowę o repatriacji z ZSRR, w wyniku której na Dolny Śląsk przyjechały nowe transporty z Żydami. Nadal funkcjonowały kongregacje i oddziały Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce (TSKŻ), które od początku lat 60. XX w. rozwijały żywą działalność skierowaną przede wszystkim na dzieci i młodzież. Sytuacja uległa jednak pogorszeniu po wojnie izraelsko-arabskiej w 1967 r. i masowej kampanii wyjazdów po 1968 r. Na początku lat 70. XX w. po życiu żydowskim w Będzinie i na terenie całego Śląska nie było już właściwie ani śladu.

Opis

Cmentarz żydowski tzw. na górce w Będzinie znajduje się przy ul. Podzamcze. Zajmuje teren na wschód od Wzgórza Zamkowego. Jego granica wyznaczona jest częściowo od północy ul. Podzamcze, a pozostałe granice są nieczytelne w terenie. Jest wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1117/23 z dn. 16.01.2023.

Cmentarz został założony po epidemii cholery w 1831 roku. Grunt zakupiono od mieszkańców za sumę 300 guldenów. Roczna opłata wynosiła 20 guldenów. Pochówki odbywały się do końca lat 70. XIX w., ale funkcjonował do okresu okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, kiedy to został zdewastowany przez Niemców. Na jego terenie pochowano ofiary kilku masowych egzekucji m. in. ok. 100 rozstrzelanych 9 września 1939 r. przez Wehrmacht przy obecnym Pl. Bohaterów Getta oraz szczątki ok. 100 Żydów spalonych przez Wehrmacht w miejscowej synagodze w dniu 10 września 1939 roku.

W latach 1999–2000, a następnie w 2005 r., na terenie cmentarza zostały przeprowadzone prace inwentaryzacyjne zlecone przez Muzeum w Będzinie. Prace te przeprowadzili Jarosław Krajniewski oraz Dariusz Rozmus. Porównanie dokumentacji fotograficznej pierwszego i drugiego etapu badań wykazało postępujące niszczenie wielu nagrobków. Niektóre macewy zostały całkowicie przykryte osuwającą się po zboczu ziemią. Liczne nagrobki zostały pokruszone lub padły ofiarą wandalizmu.

Do dziś na powierzchni około 1 ha zachowało się ok. 250 całych nagrobków oraz ok. 550 rozbitych lub mocno uszkodzonych; łącznie ok. 800. Jednakże połać cmentarza, położona na zachód od schodów prowadzących na Górę Zamkową, została częściowo zasypana podczas kopania podziemi w 1944 roku. Można przypuszczać, że na tym terenie znajduje się jeszcze około 200 nagrobków przysypanych ziemią. Nagrobki zostały wykonane z piaskowca i kamienia wapiennego. Na płaskich kamiennych tablicach nagrobnych zachowały się typowe zdobienia oraz inskrypcje w języku hebrajskim i jidysz. Na niektórych macewach pozostały też ślady farby. Wiadomo, że na kilku nagrobkach wyryte były symbole polskiego Orła. Przypuszcza się, że wynikało to z chęci oznakowania grobów żydowskich uczestników polskich powstań narodowych w 1831 i 1863 roku. Fragment macewy rabina Jakuba Natana (zm. 1834), ozdobionej Orłem, przeniesiono do Muzeum Zagłębia w Będzinie. W centralnej części cmentarza znajdował się ohel, należący najprawdopodobniej do rabina Barucha Hercygiera. Do naszych czasów pozostały po nim jedynie fundamenty. Teren jest częściowo ogrodzony pozostałościami kamiennego muru.

W 2024 roku z inicjatywy Starostwa Powiatowego w Będzinie cmentarz został oznaczony pamiątkową tablicą w ramach prowadzonego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie Rzeczpospolitej Polskiej”.