Historia

Nowa Bystrzyca istniała już na początku XIV w. W czasach nowożytnych należała do cesarskich dóbr kameralnych, a później do miasta Bystrzycy. Około r. 1600 założono we wsi luterański cmentarz, który został oddany katolikom. Tu przed 1631 r. wzniesiono kaplicę cmentarną pw. Św. Trójcy, przy której wykształcił się lokalny ośrodek pielgrzymkowy. Następnie, w 1726 r. na miejscu kaplicy zbudowano obecny, drewniany, barokowy kościół cmentarny o konstrukcji zrębowej. Usytuowano go równolegle do głównej ulicy wiejskiej, na wąskiej platformie wciętej w stok wzniesienia, z prezbiterium, nawą i zakrystią na jednej osi. Tak sytuowano kościoły w górzystych częściach Ziemi Kłodzkiej. Kościół w Nowej Bystrzycy wzniesiono podobnie jak kościoły w →Zalesiu (1718) i w → Międzygórzu (Św. Józefa, 1740) jako bezwieżowy, z nawą z sygnaturką. Połączono tradycyjne rozwiązania charakterystyczne dla budownictwa drewnianego, jak i wzięte z sakralnego barokowego budownictwa murowanego Ziemi Kłodzkiej, w jego fazie przejściowej od baroku wczesnego do dojrzałego. Kościół ujednolicono przestrzennie i nakryto wspólnym dachem. Okna w elewacjach rozmieszczono w dwóch kondygnacjach, tak jakby w kościele były empory. Górne okna podsunięto wysoko pod gzyms koronujący i zamknięto łukiem odcinkowym. Zastosowano wydatny, wklęsły gzyms z desek nawiązujący do lunetowego. Bryła kościoła otrzymała dobre proporcje i dobrze wykonano ciesiołkę oraz detal. Już w XVIII w. kościół w Nowej Bystrzycy mógł być bielony dla zabezpieczenia drewna przed czynnikami atmosferycznymi i dla upodobnienia go do budynku murowanego. Wnętrze kościoła rozwiązano skromniej oraz nakryto stropami, które pierwotnie mogły być polichromowane. W r. 1861 przeprowadzono remont dachu oraz przebudowano sygnaturkę z zachowaniem cech baroku. W 2 poł. XIX w. przebudowano i wzmocniono chór muzyczny. Cały kościół odnowiono w r. 1880. W 1923 r. wyremontowano dach i wymieniono gont na eternit. W okresie międzywojennym zbudowano obecne kruchty.

Opis

Nowa Bystrzyca położona Środkowej części Gór Bystrzyckich, w dolinie Bystrzycy. Orientowany kościół usytuowany na niewielkiej i wąskiej platformie wciętej w stok. Prezbiterium, nawa i zakrystia zbudowane na kamiennej podmurówce, w konstrukcji zrębowej, z bali sosnowych, zwęgłowanych na obłap prosty. Kruchty wzniesione w konstrukcji szkieletowej, z odeskowaniem. Prosto zamknięte, wyodrębnione, węższe od nawy prezbiterium (z zakrystią na osi) otwarte poprzez łuk tęczowy ku nawie, przy której kruchty. Nad mającymi tę samą wysokość prezbiterium i nawą założony wspólny czterospadowy dach, w który wbudowana krępa, ośmioboczna sygnaturka z jednoprześwitowym, baniastym hełmem z latarnią. Ściany kościoła oszalowane od zewnątrz deskami sosnowymi z olistwowaniem, zwieńczone profilowanym wałkiem i wklęsłym, pasowym gzymsem koronującym. Zwieńczenie sygnaturki — w formie uproszczonego, profilowanego gzymsu. Okna prostokątne lub zamknięte łukami odcinkowymi, bez obramień. Wnętrze kościoła tynkowane tynkami wapiennymi na podkładzie trzcinowym. Rozkład okien w prezbiterium i nawie częściowo regularny, a częściowo mijankowy. Nad prezbiterium i nawą założone drewniane stropy z sufitami. Drewniany chór muzyczny w nawie zbudowany amfiteatralnie i podparty dwoma krępymi słupami z brzuścami (sztuka ludowa). Spód chóru muzycznego odeskowany, a drewniana balustrada chóru — zbudowana w konstrukcji szkieletowej, złożona z ramy wypełnionej szeregiem czworobocznych płycin. Wyposażenie kościoła złożone z: architektonicznego, barokowego ołtarza głównego (1 ćw. XVIII w.), ołtarza bocznego w stylu ludowego baroku (XIX w.) oraz z wykonanych w 2 poł. XIX w. neorenesansowej ambony, neobarokowego prospektu organowego, chrzcielnicy w stylu historyzmu, neoklasycystycznych drewnianych balasek i z neogotyckich stall w prezbiterium. Ponadto w kościele zachowane rzeźby i obrazy z okresu od XVIII w. po pocz. XX w., stolarka okienna oraz drewniane, opierzone drzwi z zawiasami pasowymi.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 18.08.2015 r.