Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor - Zabytek.pl

Adres
Nieszawa, Maksymiliana Marii Kolbe 2

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. aleksandrowski, gm. Nieszawa

Zespół układem i formą bryły nawiązuje do zespołu franciszkańskiego we Włocławku.Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia poprzez badania architektoniczne jest datowanie prezbiterium, którego poligonalna forma może być efektem adaptacji fragmentów kościoła średniowiecznego lub stanowić świadomą archaizację nawiązującą do kościoła franciszkańskiego we Włocławku - stolicy diecezji.

Historia

Franciszkanie pojawili się na Kujawach stosunkowo wcześnie osiadając w 1238 roku w Inowrocławiu.  Klasztor w Nieszawie założyli około 1426 roku. Wraz z translokacją miasta przenieśli się na nowe miejsce wznosząc od 1462 roku drewniano-murowane zabudowania klasztorne oraz świątynię. W 1611 roku z inicjatywy rajcy miejskiego  Wawrzyńca Śmiałka i jego żony zaczęto wznosić murowany kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego z częściową adaptacją reliktów prezbiterium wcześniejszej świątyni. Być może, w nieodległym czasie i za sprawą tych samych donatorów, wzniesiono po południowej stronie korpusy kaplicę pod wezwaniem św. Franciszka.  Pierwszy etap budowy domu klasztornego przypadł na lata 1635-1666 i był finansowany przez mieszczanina Wojciecha Pedynka i gwardiana Hieronima Boryszewskiego. Kościół powiększono w 1690 roku o kaplicę pw. św. Antoniego, którą wybudowano ze środków Adama Trzebuchowskiego. W 1729 roku kościół wraz z klasztorem uległ częściowemu spaleniu. Odbudowa kościoła odbyła się w kilku etapach, z czego pierwszy ukończono w 1735 roku. Korpus nawowy odbudowano ostatecznie w 1763 roku za sprawą gwardiana Michała Bienieckiego, wzbogacając bryłę kościoła o sygnaturkę z dwoma dzwonami. Kolejny pożar zniszczył zarówno kościół jak i budynek klasztorny w 1841 roku. Z pożogi ocalało prezbiterium, dwie kaplice oraz korytarz parteru. Odbudowę zespołu ukończono w 1843 roku, jednak około 1849 roku dodatkowo przedłużono budynek klasztorny ku południu. Po kasacie zakonów na terenie Królestwa Polskiego w 1864 roku klasztor stopniowo pustoszał. Po roku 1870, budynek klasztoru przekształcono na szkołę elementarną oraz mieszkania dla nauczycieli, co zapewne wiązało się z częściową przebudową wnętrz. Niewielka część klasztoru oraz kościół był w tym czasie pod kuratelą księży diecezjalnych. Franciszkanie powrócili do Nieszawy w 1919 roku i pozostali w niej, z przerwą w latach 1930-1937, do roku 1973. Później zespół wydzierżawiono diecezji, która urządziła w nim Diecezjalny Dom Rekolekcyjny im. św. Maksymiliana Kolbe. Obecnie w klasztorze działa Fundacja Krzywdów i Bieńków. W okresie od 4 maja do 3 listopada 1921 roku w tutejszym klasztorze rezydował ojciec Maksymilian Maria Kolbe, zaś w latach 1958-1961 słynny zielarz ojciec Czesław Klimuszko.

Opis

Zespół usytuowany w południowej części miasta, na nieregularnej działce otoczonej ulicami Kościuszki, Klasztorną i św. Maksymiliana M. Kolbego. Zespół budynków zlokalizowany we wschodniej części działki, na skraju niewysokiej terasy. Zbocze i trójkątny skwer przed wejściem na teren zespołu porośnięte starodrzewem. Po wschodniej stronie skweru, przy ulicy 3 Maja zabudowania dawnego folwarku franciszkańskiego komora celna. Bryła kościoła nawiązująca do rozwiązań gotyckich. Stylistyka detalu w uproszczonym kostiumie klasycyzującego baroku, silnie przekształcona. Elewacja zachodnia klasztoru pozbawiona cech stylowych. Teren ogrodzony od wschodu współczesnym ogrodzeniem z prostych metalowych żerdzi rozpiętych między murowanymi słupkami. Pośrodku terasy, nawiązująca do form neogotyckich, jednoprzelotowa brama z dwoma ostrołucznymi prześwitami w górnej części i stylizowanym sterczynowym szczytem. Przed bramą schody prowadzące zboczem terasy. W części północnej orientowany kościół z korpusem na rzucie prostokąta i nieco węższym od niego zamkniętym poligonalnie prezbiterium. Korpus kryty dachem dwuspadowym, zaś prezbiterium wielopołaciowym. Po północnej i południowej stronie korpusu kaplice na rzutach zbliżonych do kwadratu, kryte dachami trójpołaciowymi. Kaplica południowa z latarnią.  Prezbiterium i naroża korpusu oskarpowane. Do południowej ściany prezbiterium przylegający elewacją szczytową budynek klasztorny na planie wydłużonego prostokąta. Piętrowy, kryty dachem dwuspadowym. Elewacja wschodnia zwieńczone wydatnymi gzymsami koronującym, dziewięcioosiowa. Na trzeciej osi od północy barokowy portal o mocno uproszczonej formie. Po północnej stronie kościoła dziedziniec z elementami współczesnej dekoracyjnej zieleni komponowanej. Po stronie zachodniej budynku klasztornego dawne podwórko gospodarcze, wydzielone od północy odcinkiem muru od placu przykościelnego. Obecnie przekształcone w dekoracyjny ogród przechodzący ku zachodowi w dawny ogród klasztorny, współcześnie przekomponowany. Ogród od zachodu oddzielony szpalerem cisów od przecinającej działkę drogi poprowadzonej na osi północ-południe. Za nią teren zagospodarowany na rozległy trawnik z oczkiem wodnym w części północnej, otoczony wzdłuż granicy działki żywopłotem z cisu. Dostęp do zabytku ograniczony, obecnie w kościele trwają prace remontowe. Obiekt dostępny do zwiedzania przed i po niedzielnych mszach. Klasztor dostępny w części hotelowej prowadzonej przez Fundację Krzywdów i Bieńków.

Oprac. Piotr Dąbrowski, 14.12.2014 r.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.117933, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.213246