Wchodzący w skład dóbr rodziny Henckel von Donnersmarck teren posiada wysokie wartości artystyczne widoczne w bogatym detalu zdobniczym zachowanej zabudowy, sam zespół kształtowany był przez znakomitych architektów jak Peter Lenné.

Historia

Pierwsze informacje źródłowe na temat Nakła pochodzą z 1372 r., miejscowość stanowiła wówczas dobra rycerskie, a na terenie obecnego założenia pałacowo-parkowego prawdopodobnie znajdował się niewielki gródek obronny, otoczony fosą z drewnianą wieżą obronno-mieszkalną. W XVI w. nastąpił gwałtowny rozwój górnictwa kruszcowego, wtedy to na terenie wsi wzniesiono murowany zamek. Od XVIII w. teren Nakła stanowi własność bytomsko-siemianowickiej linii rodu Donnersmarcków. W 1858 r. z inicjatywy hrabiego Hugona I powstaje neogotycki pałac, którego projekt przypisuje się wiedeńskim architektom Johannowi Romano von Ringe i Augustowi Schwendenwein von Lanauberg, którzy w latach 1846-1853 wznoszą na zlecenie hrabiego zamek w Wolfsbergu. W rok po śmierci Hugona, jego syn Łazarz IV rozpoczyna gruntowna przebudowę obiektu i tak w 1891 r. uzyskujemy istniejące do dzisiaj formę wraz z przylegającym XIX-wiecznym parkiem w stylu angielskim. Zespół do końca II wojny światowej stanowi rezydencję rodziny Donnersmarcków. W 1945 r. pałac zostaje przejęty przez państwo polskie, a obiektem zarządza Państwowe Gimnazjum Gospodarstwa Wiejskiego, przekształcone w 1949 r. w Liceum Rolnicze. W latach 70-tych XX w. na pd. od pałacu powstaje zespół zabudowy w którym mieści się obecnie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Od 1999 r. zespół stanowi własność powiatu, który podejmuje decyzję o przeznaczeniu pałacu na cele kulturalne, od 2013 roku obiektem zarządza powołane w 2012 r. Centrum Kultury Śląskiej. W latach 2010-2013 pałac przeszedł gruntowne prace remontowe oraz adaptacyjne związane z dostosowaniem go do nowych funkcji.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Nakle Śląskim położony jest w zachodniej części miejscowości, na przestronnej działce otoczonej murowanym ogrodzeniem z trzema bramami. Główna reprezentacyjna brama projektu Schrickela zlokalizowana jest w części północnej od strony głównej drogi przelotowej łączącej Tarnowskie Góry z Nakłem. Jest to charakterystyczny obiekt o kompozycji horyzontalnej z trzema otwarciami zamkniętymi łukiem Tudorów, każdy z segmentów zaakcentowany jest dodatkowo wielobocznymi wieżyczkami przechodzącymi w sterczyny. Do bramy przylega od zach. niewielki budynek kordegardy wpisany w przebieg ogrodzenia. Na pn. od założenia wzdłuż ul. Lipowej zlokalizowana jest cenna aleja dojazdowa uznana za pomnik przyrody ze względu na liczne egzemplarze starodrzewu, stanowiąca historyczne trak łączący obiekt z kompleksem leśnym oraz leśniczówką Kowoliki. W obrębie XIX-wiecznego parku krajobrazowego projektu Petera Josepha Lenna główną dominantę przestrzenną stanowi neogotycki pałac wzniesiony na rzucie prostokąta, o rozczłonkowanej bryle złożonej z różnorodnych form plastycznych z dominującym elementem w postaci kwadratowej wieży odwołująca się do stylistyki romańskiej w części wschodniej. Wśród wystroju elewacji możemy wyróżnić różnorodne rozwiązania otworów okiennych, schodkowe zwieńczenia szczytów oraz proste gzymsy. Na wsch. od pałacu zgrupowane są niewielkie budynki o funkcji gospodarczej utrzymane w stylu neogotyckim. W części pd. parku pierwotnie znajdowały się stajnie, rozebrane w latach 60. Układ kompozycyjny założenia oparto o płynne rozplanowanie ścieżek spacerowych oraz umiejętne wprowadzenie zieleni akcentującej ich przebieg. Z dostępnej ikonografii wynika, iż zieleń wysoka sadzona była w grupach nie tylko w celu podkreślenia arterii komunikacyjnych, ale również w celu wydzielenia poszczególnych wnętrza oraz polan. W związku z sukcesywnym zarastaniem parku pierwotna kompozycja uległa zatarciu, negatywny wpływ na wygląd zespołu miało również zasypanie położonego przed północną fasadą pałacu niewielkiego stawu.

Obiekt dostępny dla zwiedzających przez cały rok, więcej informacji odnośnie godzin otwarcia pałacu oraz ceny biletów na stronie: http://cekus.pl/

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 09-12-2015 r.