Jako modelowy przykład architektury neogotyckiej do dzisiaj jest świadectwem istnienia niegdyś dużej grupy społeczności ewangelickiej zamieszkałej na tym terenie. O wartości obiektu stanowi także wyposażenie będące przykładami prężnie działających w I poł. XX w. warsztatów (witraż znajdujący się nad ołtarzem wykonała firma S.G. Żeleńskiego z Krakowa, zaś dzwony warsztat Karola Szwabego z Białej).

Historia

Kościół pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła powstał w latach 70. XIX, jednak pierwsza myśl o jego budowie przypada na lata 50. XIX w. Zaczęła się wtedy formować na terenie Mysłowic społeczność ewangelicka, dla której to w 1855 roku odprawiono pierwsze nabożeństwo. W maju 1857 roku funkcjonującą do tej pory izbę modlitwy, która przestawała mieścić wiernych, postanowiono zmienić w kościół. W tym samym roku także utworzono parafię, która administrowana była przez katowickich pastorów. Przed oficjalnym rozpoczęciem budowy wierni postarali się także o utworzenie cmentarza ewangelickiego przy ul. Oświęcimskiej w 1859 roku, który w 1881 roku powiększono. Faktyczne starania o zezwolenie na rozpoczęcie budowy przypadły na rok 1868, jednak dopiero rok później 16 kwietnia 1869 roku zostało ono wydane przez Rejencję Opolską. Trwająca trzy lata budowa rozpoczęła się w 1875 roku. Kościół wzniesiono według projektu Paula Jackischa. Poświęcono go 29 czerwca 1877 roku. Nie była to jedyna inwestycja parafian. W 1885 roku na zakupiono budynek przy ul. Powstańców z przeznaczeniem na mieszkanie dla pastora. Po 1910 roku wspólnota zainwestowała także w mur otaczający cmentarz, a także w budowę salek lekcyjnych. Kościół doczekał się gruntownego remontu z okazji 50-lecia jego istnienia, które miało miejsce w 1927 roku. Odbyło się malowanie i przegląd organów. Z tej okazji wstawiono także nad ołtarzem witraż, który wykonała firma S.G. Żeleńskiego z Krakowa. W wieży kościoła zainstalowano trzy nowe dzwony odlane z brązu w warsztacie Karola Szwabego w Białej.

Opis

Kościół usytuowany jest w centralnej części działki znajdującej się przy ul. Powstańców 5. Jest orientowany. Od strony zachodniej i wschodniej (wzdłuż ulicy Strażackiej) ogrodzony przęsłowym płotem, zaś od stron północnej i południowej otoczony działkami z zabudową. Teren działki porośnięty zielenią składającą się ze starodrzewia.

Kościół utrzymany jest w stylizacji neogotyckiej.  

Jest obiektem jednonawowym typu halowego. Od strony zachodniej do nawy prowadzi niewielki przedsionek, zaś od strony wschodniej zamyka je pięcioboczne prezbiterium. Od strony zachodniej usytuowana jest także wieża wykonana na planie kwadratu, zwieńczona krzyżem, która flankowana jest dwiema mniejszymi wieżyczkami o rzucie pięcioboku. Od południowo-wschodniej strony do nawy przylega niewielka zakrystia o planie kwadratu. Przylegające do nawy prezbiterium z zakrystią są niższe od niej. Pokryta jest ona dachem dwuspadowym, prezbiterium pięciopołaciowym, zakrystia namiotowym.

Stanowi przykład obiektu murowanego z cegły. Od strony zewnętrznej elewacja z cegły klinkierowej. W detalu architektonicznym zastosowano piaskowiec (m.in. w maswerku, cokole). Od strony wewnętrznej kościół jest otynkowany. Widoczna więźba dachowa wykonana z drewna. Pokrycie dachu nie jest jednorodne. Nawa z przedsionkiem, zakrystia oraz prezbiterium pokryte są dachówką ceramiczną, zaś wieża i towarzyszące jej wieżyczki blachą miedzianą.

W fasadzie kościoła, skierowanej ku zachodowi, dominuje wieża o niejednolitym rzucie w każdej ze swoich czterech kondygnacji. W pierwszej jest ona czteroboczna, zaś w najwyższej ośmioboczna. W najniższej z jej kondygnacji znajduje się portal główny. Jest wykonany z cegły, w charakterze uskokowym. Umieszczony w nim maswerk, jak pozostałe detale w elewacji kościoła, wykonany został z kamienia. Druga z kondygnacji wieży jest jednoosiowa z oknem, wyposażonym również w maswerk, w jej centralnej części. Trzecia kondygnacja jest trójosiowa, z oknem w centralnej części otoczonym blendami po bokach. W ostatniej ośmiobocznej kondygnacji umieszczone zostały tarcze zegarowe, powyżej których znajdują się okna. Od strony wschodniej kościół zamknięty pięcioboczną absydą, z widoczną przylegającą do nawy zakrystią od strony południowej. Każdy z boków, jak również zakrystia, wyposażona w okna z maswerkami wykonanymi z piaskowca.  Podział elewacji północnej i południowej analogiczny, obie są sześcioosiowe, wyposażone w pięć okien od każdej strony. Okna wyposażone w maswerki. Do ostatniego przęsła południowej elewacji przylega niewielka zakrystia o rzucie niewielkiego kwadratu. Do zakrystii prowadzą od strony południowej schody. W trzecim przęśle północnej elewacji umieszczony został portal, korespondujący swym wyglądem z portalem główny. Oba portale posiadają drewniane drzwi.

Wnętrze posiada prostą budowę jednonawową, pozbawioną skomplikowanych podziałów. Względem nawy pięcioboczne prezbiterium jak i przedsionek są węższe. W zachodniej części kościoła znajduje się chór, zaś części południowa i północna wyposażone są w jednokondygnacyjne empory. Chór i empory podtrzymywane są przez kolumny z kapitelami zdobionymi dekoracją roślinną. Balustrada chóru oraz empor wyposażona w szereg płycin. W nawie widoczna jest drewniana więźba dachowa. W przedsionku widoczne sklepienie krzyżowe, zaś w prezbiterium żebrowe. Polichromia ścian wewnętrznych nie została zastosowana na całej powierzchni. W zdecydowanej większości nawiązuje do ornamentów roślinnych, natomiast w partiach pod emporami imituje podział wątku kamiennego. W łuku tęczowym umieszczony napis „Chwała Bogu na wysokości”.

Wyposażenie kościoła jest skromne. Najbardziej reprezentacyjny jest ołtarz, wykonany w stylu neogotyckim, wyposażony w krucyfiks oraz płyciny w mensie korespondujące z balustradą empor. Z prawej części względem ołtarza umieszczona jest ambona wyposażona w schodki i zwieńczona baldachimem z przedstawieniem gołębicy od spodu. Z lewej strony względem ołtarza znajduje się niewielka chrzcielnica stylem i wyglądem nawiązująca do ołtarza. W wewnętrznej części łuku otwierającego absydę umieszczone zostało popiersie Marcina Lutra.

Obiekt dostępny jest cały rok podczas nabożeństw. Istnieje możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym z zarządcą.

Opr. Ewelina Śmigiel, 14-09-2018 r.