zespół kościoła parafialnego pw. św. Jakuba - Zabytek.pl
Adres
Mieronice
Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. jędrzejowski, gm. Wodzisław - obszar wiejski
Znajdująca się w zespole świątynnym dzwonnica z 2. ćwierci XIX wieku, nawiązująca w swym kształcie do wzorów siedemnasto- i osiemnastowiecznych, stanowi istotny obiekt w panoramie architektury drewnianej północnej Małopolski.
Historia
Pierwotna świątynia (przetrwało z niej ceglane prezbiterium) powstała zapewne około połowy XIII wieku z fundacji Awdańców, ówczesnych właścicieli wsi. Pierwsza wzmianka o funkcjonującej przy niej parafii pochodzi z 1326 roku. Prawdopodobnie w latach 1330 i około 1360 w prezbiterium wykonano polichromie (zachowane szczątkowo). W 1439 roku Mikołaj Miroński i Piotr Rosznicki wystawili akt erekcyjny parafii. W dokumencie tym zobowiązali się wznieść nowy, murowany kościół, czego jednak szybko nie uczyniono, skoro w Liber Beneficiorum z lat 1470-1480 Jan Długosz opisuje go jako drewniany z kamiennym chórem. Przypuszcza się, na podstawie czasu powstania polichromii z nawy, że gruntowna przebudowa budowli nastąpiła dopiero w 1. połowie XVI wieku. Wówczas to do romańskiego prezbiterium dostawiono kamienny korpus nawowy, kaplicę i zakrystię. W 1570 roku świątynię przejęli arianie. W 1590 roku ponownie znalazła się w rękach katolików. W tym też roku po raz pierwszy odnotowano w źródłach istnienie przy niej kaplicy św. Jakuba Apostoła i drewnianej dzwonnicy. W 1667 roku w kościele wzięli ślub Anna Remiszewska-Łącka i Jan Chryzostom Pasek. Około 1774 roku przeprowadzono jego gruntowny remont. Około 1782 roku zbudowano przy nim ceglaną kruchtę. W 1818 roku dzwonnica była w tak złym stanie technicznym, że przed 1831 roku w jej miejsce wystawiono nowy drewniany obiekt. Na początku XX wieku powiększono kaplicę. W 1936 roku odkryto w prezbiterium gotyckie malowidła. W 1937 roku sufragan kielecki biskup Franciszek Sonik koronował obraz MB Mieronickiej. Świątynia i dzwonnica były gruntownie odnawiane w latach 1960-1962, 1976-1982 i 2010-2012.
Opis
Zespół kościoła, usytuowany w południowo-wschodnim krańcu wsi, zajmuje wnętrze trapezoidalnego placu, otoczonego starodrzewem i płotem. Złożony jest ze świątyni, położonej w północnej części tego terenu i ustawionej na wprost jej zachodniej fasady, wolno stojącej dzwonnicy. Orientowany, jednonawowy kościół składa się z prostokątnej, gotyckiej nawy ze szkarpami od zachodu i zamkniętego prosto, romańskiego prezbiterium, niższego i węższego od korpusu. Do północnej ściany prezbiterium przylega niska zakrystia. Przy nawie znajdują się od północy kaplica, a od południa kruchta, niższe od niej. Świątynię wystawiono z cegły (w prezbiterium o wątku wendyjskim) i ciosów, a także częściowo wytynkowano. Dachy ma dwuspadowy (nad nawą z sygnaturką i prezbiterium) i pulpitowy (nad kruchtą, kaplicą i zakrystią). Wśród skromnych elewacji korpusu nawowego (północną i zachodnią na wysokości 2/5 horyzontalnie podzielono gzymsem), wyróżnia się fasada zachodnia z trójkątnym, drewnianym szczytem. Ceglane elewacje prezbiterialne wzbogacone zostały detalem architektonicznym (wschodnia fryzem arkadkowym, a południowa dekoracją z układanych ukośnie cegieł). Wnętrze kościoła nakrywają strop drewniany (w nawie) i sklepienia krzyżowo-żebrowe (w prezbiterium ze wspornikami z dekoracją roślinną), kolebkowe z lunetami (w kruchcie) i kolebkowe (w kaplicy i zakrystii). Ściany prezbiterium pokrywają polichromie z lat 1330 i około 1360 ukazujące: Boże Narodzenie, sceny z Męki Pańskiej, Apostołów, Panny Mądre i Głupie, legendę św. Małgorzaty. Malowidła ścienne z 1. połowy XVI wieku znajdują się również w górnej części ściany tęczowej (wizerunek św. Jakuba Apostoła z kartuszem herbowym, inskrypcje i kartusze herbowe) i północno-wschodniej arkadzie wejściowej do kaplicy (przedstawienia św. św. Jakub Apostoł i Tomasz Apostoł). Z pierwotnego wyposażenia świątyni zachowały się, m.in.: chór muzyczny z polichromowaną balustradą (około 1680 roku), kamienna chrzcielnica z 1629 roku (atryb. warsztat pińczowski), tablica z „marmuru ” z przedstawieniem Grupy Ukrzyżowania z 1. ćwierci XVII wieku (atryb. warsztat chęciński lub krakowski), neobarokowy ołtarz z obrazem NMP z Dzieciątkiem z 1. połowy XVII wieku. Bezstylowa, kwadratowa dzwonnica składa się z dolnej kondygnacji o nachylonych ścianach i nadwieszonej nad nią izbicy. Wzniesiona jest z drewna, w konstrukcji słupowej, na kamienno-ceglanej podmurówce. Ściany ma szalowane z zewnątrz, a dach namiotowy, kryty gontem. We wnętrzu obiektu znajduje się dzwon z XV wieku.
Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.
Oprac. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 23.09.2014 r.
Bibliografia
- Karta ewidencyjna. Dzwonnica w zespole kościoła par. p.w. św. Jakuba Ap. w Mieronicach. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, oprac. Adamczyk A., Kielce 1997 [Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach i Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie].
- Karta ewidencyjna. Kościół par. p.w. św. Jakuba w Mieronicach. zabytków architektury i budownictwa, oprac. A. Adamczyk, Kielce 1997 [Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach i Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie].
- Karta ewidencyjna. Mieronice. Malowidła ścienne w nawie-Pozostałości, oprac. Wojtasik Z., Kraków 1993 [Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach i Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie].
- Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej, [w:] Prace konserwatorskie w województwie świętokrzyskim w latach 2001-2012, red. J. Cedro, Kielce 2014, s. 31.
- Adamczyk A., Kościoły drewniane w województwie kieleckim, Kielce 1998, s. 250.
- Dobrowolska K., Mieronice. Parafia pw. św. Jakuba Apostoła, [w:] Diecezja kielecka. Miejsca-Historia-Tajemnice, red. P. Tkaczyk, Kielce 2011, s. 296-297.
- Dobrowolski T., Malowidła ścienne w Mieronicach, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki" 1971, t. IX, s. 85-104.
- Dutkiewicz J. E., Romańskie malowidła ścienne w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 1966, z. 3-4, s. 269-304.
- Karłowska-Kamzowa A., Malarstwo ścienne na Małopolsce, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 1: Synteza, red. A.S. Labuda i K. Secomska, Warszawa 2004, s. 100.
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński i B. Wolff, z. 3: Powiat Jędrzejowski, oprac. T. Przypkowski, Warszaw 1957, s. 21-22.
- Kornecki M., Małkiewiczówna H., Małopolska, [w:] J. Domasłowski, A. Karłowska-Kamzowa, M. Kornecki, H. Małkiewiczówna, Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, Poznań 1984, s. 21,42,66,71,72.
- Mirowski R., Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej, Kielce 2002, s. 35.
- Rosiński P., Zabytkowe organy w województwie kieleckim, Kraków 1992, s.359-360.
- Sztuka polska przedromańska i romańska o schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, t. 2: Katalog i bibliografia zabytków, oprac. M. Pietrusińska, Warszawa 1971, s. 734.
- Szydłowski T., Pomniki architektury epoki piastowskiej w województwie krakowskim i kieleckim, Kraków 1928, s. 87-88, 186.
- Świechowski Z., Architektura Romańska w Polsce, Warszawa 2000, s. 164-165.
- Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009, s. 298-300.
- Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskiem, Marjówka 1930, reprint Kielce 2000, s. 287-292.
- Wojtasik Z., Zub J., Konserwacja tzw. zabytków ruchomych, [w:] Prace konserwatorskie w województwie świętokrzyskim w latach 2001-2012, red. J. Cedro, Kielce 2014, s. 128-129.
Rodzaj: kościół
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.24823