To świadectwa lokalnego życia gospodarczego w XVIII w. i przykłady skromnej zabudowy małych, śląskich miast.

Historia

Miasto Międzylesie i ośrodek administracyjny tzw. państewka międzyleskiego, wzmiankowane po raz pierwszy w 1294 r. W XIV w. w Międzylesiu czynne ławy mięsne, chlebowe i rybne. Rozwinięte rzemiosło cechowe, handel i m.in. przemysł bławatny. Wyroby z lnu produkowane chałupniczo, m.in. przez kmieci uprawiających len, wyrabiających przędzę i sprzedających ją międzyleskiemu cechowi tkaczy (działającemu od 1600 r.), izbie skarbowej w Kłodzku i dominium. W 1618 r. kupno surowca od kmieci zamienione przez właścicieli dóbr na czynsz, w związku z czym przędza i płótno już wyłącznie w posiadaniu ich wytwórców. Handel wyrobami ze lnu prowadzony już w XVI i XVII w., ale wówczas jeszcze mało znaczący. Zmiana sytuacji w 2 poł. XVIII w., po zajęciu Śląska przez Prusy. W 1742 r. wydane ordunki dotyczące warunków produkcji wyrobów bławatnych i handlu nimi pod kontrolą państwa. W związku z tym w miejscowościach pd. części Ziemi Kłodzkiej, w tym w Międzylesiu intensywnie rozwijana w 2 poł. XVIII w. działalność kupców bławatnych mających swe własne domy handlowe. W Międzylesiu najmożniejsza kupiecka rodzina Ludwigów, współpracująca najpierw z domami handlowymi Wiednia, Pragi i Wrocławia, a później Tyrolu, Szwajcarii, Holandii, Hiszpanii i Portugalii. Prowadzony też handel z Ameryką. Kupcy bławatni również pośrednio wytwórcami wyrobów bławatnych ze względu na posiadanie wykorzystywanych w cyklu produkcyjnym bielników, foluszy, zakładów apretury i manufaktur. Przez kupców prowadzona współpraca z nakładcami rozdysponowującymi przędzę tkaczom, głównie ludności wiejskiej w okolicach Międzylesia, a także w mieście. Miejscowi tkacze czynni we własnych domach, a dla sprowadzanych, bardziej wykwalifikowanych tkaczy budowane nowe domy, jak np. zespół domów podcieniowych Siedmiu Braci w Międzylesiu przy ul. Kralickiej, obecnie Jana III Sobieskiego. Ten rozkwit przemysłu bławatnego i handlu wyrobami bławatnymi zahamowany na pocz. XIX w. ze względu na wprowadzenie przez Napoleona blokady kontynentalnej (1806) oraz ze względu na upowszechnienie się produktów z bawełny. Obecnie na Ziemi Kłodzkiej i na Śląsku zachowane świadectwa intensywnego rozwoju w XVIII w. nowożytnego przemysłu włókienniczego. To domy handlowe rodzin kupieckich, prywatne sukiennice oraz zespoły domów tkaczy. Jeden z nich zwany Siedmiu Braci wzniesiony w Międzylesiu w 2 poł. XVIII w. zapewne dla osiedlonych tkaczy. Złożony z budynków podcieniowych, z podcieniami uznawanymi za miejsce handlu domowego. Budynki te wzniesione wg koncepcji przestrzenno-formalnej stosowanej już na pocz. XVIII w., czego przykładem zespół domów tkaczy w Chełmsku Śląskim zwany Dwunastu apostołów (1707). Domy w Międzylesiu reprezentatywne dla nowożytnego budownictwa małych śląskich miast, drewnianego lub drewniano-murowanego, sytuującego się na pograniczu budownictwa miejskiego i wiejskiego. Domy tkackie zarówno w Międzylesiu jak i w Chełmsku Śląskim zbudowane w układzie szeregowym jako zwarty zespół, poza funkcjonalnymi centrami obu miast. Domy w Międzylesiu co najmniej do 1945 r. zachowane wszystkie, w 1969 — tylko cztery, a od 1972 r. — dwa. Oba wyremontowane przed 2006 r.

Opis

Obecnie zachowane dwa domy tkaczy, przy ul. Jana III Sobieskiego 2 i 4, drewniano-murowane. Oba jednokondygnacjowe z murowanym, tynkowanym przyziemiem, na poziomie którego początkowo jednoprzestrzenne izby dla pomieszczenia warsztatu tkackiego. Wnętrza w partii strychu mieszkalne. Później izby parteru wtórnie dzielone. Budynki nakryte dwuspadowymi dachami wysuniętym nad podcieniami, z widocznymi fragmentami konstrukcji więźby dachowej i z odeskowaniem od strony strychu. Więźby dachowe nad podcieniami oparte na słupach z mieczami lub bez mieczy. Zachowane kamienne, listwowe obramienia otworów w przyziemiu. Szczyty obu budynków szalowane deskami.

Zabytek dostępny przez cały rok.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 30-10-2015 r.