Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew greckokatolicka pw. Męczennika Dymitra - Zabytek.pl

cerkiew greckokatolicka pw. Męczennika Dymitra


cerkiew 1701 r. Łukawiec

Adres
Łukawiec, 111

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. lubaczowski, gm. Wielkie Oczy

Cerkiew należy do nielicznej już grupy świątyń drewnianych Kościoła Wschodniego, które stanowią ogniwo rozwojowe grupy najstarszych zachowanych cerkwi drewnianych reprezentowanych na terenie Polski przez cerkwie w Radrużu (św.

Paraskewii) i Gorajcu. Uwidacznia się to przede wszystkim w układzie przestrzennym (trójdzielny plan i bryła z nawą nakrytą kopułą namiotową z załomem) jak i zastosowanym (w wersji zredukowanej) systemie konstrukcyjnym kopuły nawy. Cerkiew jest także istotnym elementem krajobrazu kulturowego wsi.

Historia

Obecnie istniejąca cerkiew, wzniesiona w 1701 r., jest prawdopodobnie trzecią w kolejności świątynią obrządku wschodniego na terenie Łukawca. Data powstania cerkwi uwieczniona była na odnalezionej w trakcie ostatniego remontu belce nadproża pierwotnego portalu wejściowego, potwierdzają to także inwentarze cerkiewne. W 1753 r. cerkiew została gruntownie odnowiona. W k. XVIII w. parafia straciła swą niezależność i odtąd funkcjonowała jako filia parafii w Bihalach. W 1923 r. cerkiew została częściowo przebudowana i rozbudowana (wzniesiono nowy babiniec, znacznie większy od poprzedniego, do babińca dobudowano kruchtę, a do sanktuarium zakrystię, w babińcu wstawiono chór muzyczny, dachy pokryto blachą a ściany oszalowano deskami, we wnętrzu wykonano polichromię). Po 1947 r. cerkiew straciła swą funkcję i pozostawała nieużytkowana. W połowie lat 60. XX w. zaczęła być wykorzystywana jako magazyn nawozów. W pocz. 1987 r. cerkiew została uszkodzona w wyniku pożaru, który strawił jej zach. część niszcząc chór, fragment sklepień i wypalając ściany we wnętrzu. W latach 1992-1994 przeprowadzony został remont cerkwi z próbą odtworzenia pierwotnego wyglądu części zachodniej (prace te przeprowadził Społeczny Komitet Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej TOnZ w Warszawie). Obecnie obiekt pozostaje nieużytkowany.

Opis

Cerkiew usytuowana jest w środkowej części wsi, tuż przy drodze Lubaczów-Wielkie Oczy, na krawędzi podmokłej doliny Potoku Łukawieckiego. Teren przycerkiewny otoczony jest drewnianym parkanem z niewielką bramką z XIX w. przeniesioną w 1994 r. z Kobylnicy Wołoskiej. W otoczeniu cerkwi zachowało się kilka starych drzew.

Jest to cerkiew trójdzielna, złożona z prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu, zamkniętego od wschodu trójbocznie, niemal kwadratowej nawy, większej od pozostałych członów budowli oraz nieco mniejszego babińca (nowego), również na planie zbliżonym do kwadratu. Do prezbiterium od północy dobudowana niewielka, prostokątna zakrystia. Bryła cerkwi jest zwarta, z wyraźnym podziałem na trzy człony: prezbiterium-nawa-babiniec, z których największy i najwyższy jest człon środkowy - nawa, nakryta jednozałomowym dachem namiotowym zwieńczonym niewielką baniastą makowicą. Ściany prezbiterium i babińca są o połowę niższe od ścian nawy. Babiniec i prezbiterium nakryte są dachami dwuspadowymi (dach nad zamknięciem prezbiterium opada trzema połaciami). Połać dachu nad zakrystią stanowi przedłużenie połaci dachu nad prezbiterium. Poniżej podstawy okien nawy całą cerkiew obiega gontowe opasanie (daszek okapowy) wsparte na konsolkach (dawniej na wysuniętych belkach zrębu, tzw. rysiach). Powyżej tego opasania ściany i dachy świątyni pokryte są gontem, poniżej opasania pozostawiono odkryty zrąb. Cerkiew wzniesiona jest z drewna w konstrukcji zrębowej, posadowiona częściowo na peckach (wbitych w ziemię drewnianych palach). We wnętrzu babiniec i prezbiterium przekryte są sklepieniami zrębowymi. Nad nawą czworoboczna kopuła zrębowa stężona dwupoziomową konstrukcją ściągów. Wykrój prześwitu między babińcem a nawą zaprojektowany w czasie ostatniego remontu. Wyposażenie cerkwi nie zachowało się.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 31.10.2014 r.

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.12981, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.198449