Ze względu na swoje wybitne wartości historyczne (dzieje i kultura Tatarów polskich) został uznany za pomnik historii.

Historia

Mizar w Kruszynianach założony został prawdopodobnie w 2. połowie XVII wieku tuż po osiedleniu się Tatarów w Kruszynianach, a w XVIII wieku został ogrodzony kamiennym murem. W takiej postaci cmentarz przetrwał do 1983 roku, kiedy to teren od południa poszerzono i wybudowano nowe bramy w murze zachodnim. Fragment pierwotnego ogrodzenia od południa zachowano jako świadka dawnego przebiegu granic.

Opis

Cmentarz usytuowany we środkowo-wschodniej części wsi, na wzgórzu, około 250 metrów na wschód od drogi biegnącej przez miejscowość, ogrodzony kamiennym murem. Najstarsze nagrobki pochodzące z XVII i XVIII wieku stanowią nieociosane kamienie bez inskrypcji. Układ grobów i nagrobków jest nieregularny. Najstarszym zachowanym nagrobkiem jest nieociosany kamień z inskrypcją z 1769 roku. Najliczniejszą grupę w ilości ponad 300 stanowią nagrobki pochodzące z XIX wieku. Najstarsze mają formę nieociosanego kamienia z rytym napisem w języku polskim i arabskim. Późniejsze nagrobki to kamienne stele zamknięte łukiem, ozdobione półksiężycem, płaskorzeźbioną girlandą, pokryte rytymi inskrypcjami majuskułą, po 1863 roku także cyrylicą. Nagrobki z końca XIX i z 1. połowy XX wieku wzorowane są na pomnikach chrześcijańskich. Są to prostokątne płyty ze szlifowanego granitu lub marmuru pokryte stylizowanymi inskrypcjami arabskimi.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 11.09.2014 r.