Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

meczet muzułmański - Zabytek.pl

meczet muzułmański


meczet pocz. XVIII w. Kruszyniany

Adres
Kruszyniany

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. sokólski, gm. Krynki - obszar wiejski

Obiekt jest unikalnym w skali kraju przykładem islamskiego, drewnianego budownictwa sakralnego, funkcjonującym do dziś. Ze względu na swoje wybitne wartości historyczne (dzieje i kultura Tatarów polskich) został uznany za pomnik historii.

Historia

Meczet w Kruszynianach powstał po 1679 roku, w którym Jan III Sobieski nadał Tatarom ziemie w okolicach Krynek i Sokółki. Pierwsza wzmianka o funkcjonującej tu świątyni muzułmańskiej pochodzi z 1782 roku. Wówczas meczet już istniał (nie wiadomo od jak dawna). Według wizytatora spisującego katolicką parafię kryńską mieszkańcy Kruszynian przywileju na meczet nie okazali, tylko ustnie zeznali, że za konsensem króla Jana III mieli pozwolenie na wybudowanie świątyni. Trudno dokładnie określić z jakiego okresu pochodzi zachowany do dzisiaj obiekt. Wydaje się, że powstał on w wieku XVIII, a fundatorami świątyni byli zapewne Krzeczowscy, jedna z najmożniejszych rodzin tatarskich na tych terenach, posiadająca oprócz Kruszynian też Górkę czy Łużany. W 1846 roku obiekt został gruntownie wyremontowany o czym świadczy wmurowana w fundament tablica. Liczne remonty prowadzone od połowy XIX wieku nie zmieniły jego bryły i materiału, z którego został wzniesiony. Podczas konserwacji wzmacniano fundamenty i wymieniano zniszczone grzybem lub porażone przez owady elementy konstrukcji, ścian, podłóg, szalunku. Część elementów świątyni została zastąpiona nowym materiałem z zachowaniem oryginalnej konstrukcji, podziałów, detali. Podczas II wojny światowej Niemcy umieścili tu szpital oraz zrabowali niezwykle cenne wyposażenie.

Opis

Meczet w Kruszynianach położony jest w centrum wsi, po wschodniej stronie drogi biegnącej przez miejscowość. Ujęty ogrodzeniem z kamieni polnych wzmocnionych zaprawą, z bramą od zachodu i furtką umieszczoną w północno-zachodnim narożniku muru. Wzniesiony w konstrukcji zrębowej, posadowiony na niskiej kamiennej podmurówce. Założony na rzucie prostokąta, z mihrabem w ścianie południowej i dwoma przedsionkami na rzutach prostokątnych umieszczonymi w elewacji północnej i zachodniej. Prostopadłościenna bryła świątyni nakryta jest wysokim dachem trójspadowym, w kalenicy którego usytuowana jest niewielka, ośmioboczna wieżyczka nakryta blaszanym hełmem cebulastym. W jej zwieńczeniu osadzony na trzonie sierp księżyca. Fasada poprzedzona przedsionkiem z wejściem do babińca, prostokątnym w rzucie, z oknami w ściankach bocznych i dwuskrzydłowymi drzwiami wejściowymi, zwieńczonym odcinkowym szczytem i nakrytym półokrągłym dachem. W górnej części fasada trójosiowa, zwieńczona trójkątnym szczytem ujętym po bokach czworobocznymi wieżami pełniącymi funkcje minaretów. Wieże zwieńczone kopulastymi, ośmiobocznymi, spłaszczonymi hełmami, na których osadzone półksiężyce. Dach świątyni pokryty został gontem, hełmy wież i przedsionki - blachą.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 11.09.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Radosław Białk.

Rodzaj: meczet

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.64430, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.171811