Historia

Kamienica wzniesiona w 1 połowie XIV w., jednak jej tylna część, przynależna do posesji przy ul. Brackiej 3/5 powstała po połowie XIII stulecia. Po lokacji wzniesiono tam mieszkalną wieżę, którą identyfikuje się z funkcjami pierwotnego ratusza i siedzibą wójta. Po scaleniu otrzymał układ wnętrz typowy dla mieszczańskiego domu.

Pierwszymi znanymi z nazwiska właścicielami był Karnowscy, następnie Jan Kisling mł. (1501), płacący czynsz miastu. W 1 połowie XVI w. kamienica poszła w ręce rodziny Glajwiczów vel Glaczów, zegarmistrzów pochodzących z Norymbergii. Jan Glajwicz, ławnik, był właścicielem domu w latach 1546-1551. W następnych latach gmach, przebudowany w 2 połowie XVI i 1 połowie XVII w. należał do Hozjuszy (tu miał się urodzić Stanisław Hozjusz, późniejszy biskup warmiński i prymas). Wtedy zaczęto przekształcać dom w patrycjuszowską rezydencję, z wczesnobarokową parterową galerią arkadową na dziedzińcu. W latach 1656-1657 w domu rezydował wojskowy gubernator okupowanego Krakowa - szwedzki generał Paweł Wirtz. W 1674 została kamienica została wykupiona przez W. Morsztyna. Ok. 1688 doszło do kolejnej przebudowy; powstał m.in. efektowny portal z figurami ewangelistów. Urządzono tzw. kaplicę, wymienili stropy, zamówili polichromie o treści mitologicznej. W 2 połowie XVIII w. dom przejęli Lanckorońscy, którzy przed 1789 zarządzili klasycystyczną przebudowę (galeria po zachodniej stronie dziedzińca, fasada z niewielkimi zmianami zachowana, portal z herbem Zadora). W końcu XVIII w. w budynku kwaterował dowódca wojsk rosyjskich okupujących Kraków. W 1818 Antoni Lanckoroński sprzedał budynek Antoniemu Holzlowi (Helclowi). W tym czasie na parterze działała lubiana cukiernia Taronich. Kamienica padła ofiara pożaru w 1850 i została odbudowana przez nowego właściciela, Antoniego Wojczyńskiego, według projektu Kajetana Szydłowskiego (zmiany polegały m.in. na budowie III piętra). W latach 1902-1905 wyburzono oficyny oraz galerie arkadowe i wzniesiono dom przy ul. Brackiej 1a. W 1907 adaptowano jej część na siedzibę Akcyjnego Galicyjskiego Banku Hipotecznego (według koncepcji Jana Perosia). W miejscu sieni i sklepu powstała sala operacyjna z modernistyczną dekoracją, na pierwszym piętrze biura). Część gmachu nadal zajmowały mieszkania (tu zmarł w 1930 Władysław Orkan). Kolejnych przeróbek parteru dokonano po 1980.

Opis

Kamienica trzypiętrowa o fasadach od strony Rynku i ul. Brackiej. Fasady czteroosiowe (Rynek) i sześcioosiowe (Bracka), ozdobione pilastrami. Śladem działalności Lanckorońskich są zachowane na I piętrze ślady kaplicy (sztukaterie i malowidła ścienne), która przetrwała do XIX w. Murowana oficyna tylna powstała w XIV lub XV w., natomiast drewniane zabudowania południowo-zachodniej części działki dopiero w latach 30. XIX w. (zostały zastąpione oficyną murowaną). na parterze odtworzono wczesnobarokową galerię, na pierwszym piętrze wyeksponowano stropy. Portal z herbem Zadora przeniesiono do Muzeum Narodowego.

Obiekt dostępny w różnym stopniu; z zewnątrz bez ograniczeń, wewnątrz, w godzinach pracy placówek handlowych i instytucji.

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20-04-2016 r.