Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Małgorzaty - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Małgorzaty


kościół XIII w. Kościelec

Adres
Kościelec

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. inowrocławski, gm. Pakość - obszar wiejski

Przykład romańskiego kościoła wiejskiej sieci parafialnej z silnie zredukowanym programem emporowym w masywie zachodnim.

Historia

Ufundowanie parafii w Kościelcu przypisuje się Mieszkowi III Staremu lub Awdańcom z Izbicy, w których posiadaniu znajdowała się wieś. Kościół wzniesiono na przełomie XII i XIII wieku jako jednonawowy z wydzielonym prezbiterium zamkniętym absydą i wieżą mieszczącą emporę. Pierwsi wzmiankowani proboszczowie to Herman i Fryderyk, którzy w 1320 roku zostali wysłani do Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Wernera von Orseln z pozwem na proces w Inowrocławiu.  W XIV i na początku XV wieku kościół mógł być siedzibą kolegium kanoników świeckich według reguły akwizgrańskiej, chociaż do rangi kolegiaty został podniesiony dopiero w 1488 roku na prośbę Mikołaja Kościeleckiego, starosty bydgoskiego oraz jego imiennika, prepozyta włocławskiego. Najprawdopodobniej w tym czasie przebudowano kościół w stylu gotycki. Podniesiono mury obwodowe nawy i prezbiterium, nadbudowano wieżę i założono nad chórem sklepienie gwiaździste. Około 1559 roku dobudowano, po stronie południowej nawy, kaplicę pw. św. Barbary według projektu Giovanniego Battisty Quadro, w której umieszczono podwójny nagrobek Janusza Kościeleckiego, wojewody sieradzkiego i jego ojca Jana, wojewody łęczyckiego. Nagrobek przedstawiający zmarłych w pozie sansowinowskiej wyszedł bezpośrednio spod dłuta Gianmarii Mosca zw. Padovano lub z jego pracowni. W czasie III wojny polsko-szwedzkiej kościół spłonął. Odbudowany w 1688 roku dzięki dotacji Zygmunta Działyńskiego. Do połowy XIX wieku kościół ulegał nieznacznym przekształceniom. W 1862 roku Franciszek Siciński z Cieślina ufundował kaplicę pw. św. Jana Ewangelisty wzniesioną po północnej stronie nawy. Kaplica, projektu Mariana Cybulskiego, stylistycznie nawiązywała do dzieła Quadro. Do jej bryły dostawiona w 1869 roku kamienna kruchta. Z tego okresu pochodzi również zakrystia przy południwej ścianie prezbiterium. Z fundacji hrabiego Edwarda Ponińskiego w 1894 roku nawę nakryto sklepieniem sieciowym wykonanym przez Henryka Nostiz-Jackowskiego. W czasie okupacji kościół został przekształcony na salę gimnastyczną i magazyn z czym wiązało się zniszczenie części wyposażenia. W 1959 roku Józef Glemp, późniejszy prymas polski, przystąpił w Kościelcu do pierwszej komunii.  

Opis

Kościół orientowany, położony w centrum wsi, po południowej stronie szosy biegnącej do drogi wojewódzkiej 251. Teren przykościelny porośnięty starodrzewem i elementami współczesnej zieleni komponowanej wydzielony od północnego wschodu i południa ceglanym XIX-wiecznym murem z ażurami o wykroju krzyży. Od południa do terenu przykościelnego przylega rozległy park krajobrazowy z późnoklasycystycznym pałacem wzniesionym około 1849 roku dla rodziny Ponińskich. Rzut kościoła zbliżony do krzyża łacińskiego. Prezbiterium zamknięte półkoliście z niewielkim uskokiem. Nawa dwuprzęsłowa, prostokątna flankowana dwiema kaplicami na planie kwadratów. Od zachodu nieznacznie wtopiony w nawę masyw wieży. Bryła kościoła rozczłonkowana, zdominowana czterokondygnacyjną wieżą. Prezbiterium i nawa równej wysokości. Kaplice prostopadłościenne, sięgające nieomal korony murów nawy, zwieńczone attykami. Kruchta i  zakrystia w formie niewielkich, leżących równoległoboków. Nawa od strony prezbiterium zamknięta trójkątnym szczytem, nakryta dwuspadowym dachem. Tuż przy szczycie barokowa sygnaturka. Nawa kryta dachem dwuspadowym przechodzącym nad absydą w odcinek stożka. Na wieży obeliskowy hełm. Ściany prezbiterium, nawy i wieży z granitowych ciosów. Górne partie nadbudowane cegłą. Ściany kaplic tynkowane pokryte sgraffito. Na osi absydy ostrołuczna blenda. Po bokach prezbiterium po jednym rozglifionym otworze okiennym zamkniętym łukiem pełnym. Analogiczny w wykroju lecz większy, otwór okienny w południowej ścianie korpusu obok wieży. W górnej partii wieży, w każdej ze ścian biforialne okienka zamknięte łukami pełnymi. W kaplicach otwory okienne w oprawie architektonicznej w typie aediculi. W ścianie frontowej kaplicy południowej portal z półkoliście zamkniętym otworem drzwiowym w skromnej oprawie architektonicznej.

Dostęp do zabytku ograniczony. Wnętrze udostępnione do zwiedzania przed i po mszach. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Piotr Dąbrowski, 14.12.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: romański

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.124090, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.223901