Historia

Jaszkowa Dolna, jedna ze starszych wsi w okolicach Kłodzka wzmiankowana w 1320 r., a tutejszy kościół w roku 1358 r. Wzniesiony w XIV w., z której to fazy zachowane prezbiterium i jego sklepienie z kamieniarką. W XVI stuleciu, w czasie reformacji kościół przejęty przez protestantów. Przebudowany w XVI w. w stylu późnogotyckim. Wówczas zmienione wykroje okien, wykonany kamienny portal fascjowy zakrystii i zapewne umieszczone w nim drzwi z okuciami. W latach 20. XVII w. kościół oddany katolikom. Przebudowywany w XVII w., w tym w 1679 r. Zbarokizowany w duchu wczesnego baroku rozpowszechnianego w architekturze Ziemi Kłodzkiej przez północnowłoskich budowniczych. Wyrazem tego pogrubienie zewnętrznych półkolistych nisz okiennych, w które włączone przypory. Podobne rozwiązanie w przypadku prezbiterium → kościoła par. pw. Św. Marii Magdaleny w Gorzanowie. Wówczas też zapewne wzniesiona lub przekształcona pn. przybudówka przy prezbiterium kościoła w Jaszkowej Dolnej zawierająca na piętrze lożę patronacką. Obecnie w pn. ścianie prezbiterium zachowany relikt tej loży, jej otwór ujęty kamiennym, barokowym, listwowym obramieniem. Kościół z wąską i krótką nawą, rozbudowany w 1793 r. Znacznie uszkodzony w 1893 r. przez piorun. Spalone wieża, chór muzyczny i organy. Wyremontowana nawa, nie odbudowana wieża. Ostatecznie podjęta decyzja o budowie w Jaszkowej Dolnej nowego → kościoła par. pw. Św. Jana Chrzciciela. W związku z powyższym ok. 1903 r. rozebrana nawa i większość przybudówek starego kościoła. Zachowane jego prezbiterium przeznaczone na kaplicę cmentarną pw. Najświętszego Sakramentu. Na pocz. XX w. ukształtowana obecna, neobarokowa fasada kaplicy ze szczytem w stylizacji zgodnej z ówczesną estetyką. Obniżona przybudówka z lożą patronacką, zbudowana neobarokowa sygnaturka na dachu, przeniesiona w nowe miejsca kamieniarka, w tym barokowy portal główny z 1679 r. Kaplica remontowana w 1950 r.

Opis

Kaplica cmentarna (prezbiterium starszego kościoła) murowana z kamienia, tynkowana, trójbocznie zamknięta, dwuprzęsłowa, sklepiona. Nakryta wysokim, pięciospadowym dachem z ośmioboczną sygnaturką z latarnią i z baniastym hełmem. Elewacja frontowa jednoosiowa, z otworami w osi środkowej. Zwieńczona wysokim, trójkątnym szczytem. W centrum elewacji pozostałości podziału ramowego ujmującego kamienny, wczesnobarokowy portal i okno nad nim. Portal uszakowy, profilowany, z guttami, zwieńczony trójkątnym, przerwanym naczółkiem. W jego polu tablica heraldyczna z medalionem zawierającym herb, otoczonym wieńcem laurowym. Powyżej wtórnie dodany fragment archiwolty z kluczem z innego nowożytnego portalu. Na kluczu tego portalu i na nadprożu portalu z 1679 r. te same inskrypcje. Do pozostałych, gładko tynkowanych partii elewacji frontowych przymocowane przyścienne nagrobki. Elewacja zwieńczona profilowanym gzymsem koronującym, ponad którym trójkątny szczyt ujęty szeroką gładką ramą połączoną z pionowymi listwami. Elewacje boczne częściowo zagłębione, gładkie, bez artykulacji. W zamknięciu prezbiterium otwory o lekko spłaszczonych łukach, zawarte w głębokich, podobnie wykrojonych, zewnętrznych niszach okiennych. Wnętrze kaplicy nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym ze zwornikiem oraz z nisko schodzącymi, kamiennymi żebrami posadowionymi na konsolach. W pn. ścianie kaplicy fascjowy kamienny portal z drzwiami z okuciami, nad nim obramiony otwór loży patronackiej. Wyposażenie kaplicy: neogotycki ołtarz zbliżony formalnie do ołtarzy w nowym kościele Św. Jana Chrzciciela. Od pn. zachowane przy kaplicy przyziemie dawnej dwukondygnacjowej przybudówki z lożą patronacką, nakryte dachem pulpitowym. Jego elewacja frontowa z kamiennym, listwowym portalem zwieńczona półszczytem. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Kaplica otoczona cmentarzem wydzielonym murem, w linii którego późnogotycki budynek bramny przebudowany w wiekach XVII-XX w.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 21.06.2016 r.