Elementem unikalnym w skali kraju jest zespół herbów umieszczonych w zwornikach sklepienia prezbiterium (odtworzony po zniszczeniach wojennych).

Historia

Parafia jasielska istniała już w 1325 r. Obecny kościół par. wzniesiony został prawdopodobnie w l. 40. XV w. przez Mikołaja i Stanisława Cielątków (wg Liber beneficiorum Długosza). O takim czasie powstania świadczy też zachowany fragment polichromii datowany na poł. XV w. Przypuszcza się, że w 1479 r. kościół został odbudowany po splądrowaniu i spaleniu miasta w 1474 r. podczas najazdu na Małopolskę króla węgierskiego Macieja Korwina. Data „1479” została uwieczniona na jednym ze zworników w sklepieniu prezbiterium. Brak informacji jaki był zakres przeprowadzonych wówczas prac budowlanych, jednak współcześni badacze są zgodni, że wykonane zostało sklepienie prezbiterium. Pomiędzy 1602-1609 r. do nawy pd. dobudowano kaplicę św. Anny. Największym przeobrażeniom uległ kościół podczas przebudowy, która nastąpiła pod k. XVIII w. (ok. 1792) lub w pocz. w. XIX. Do tego czasu nawa kościoła przekryta była drewnianym stropem. Podczas przebudowy zastąpiono ten strop czteroprzęsłowym sklepieniem założonym znacznie niżej, co wymusiło redukcję wysokości otworów okiennych, które zamknięto łukiem odcinkowym. Likwidacji uległy kaplice usytuowane przy pn. i pd. ścianie nawy, a w miejscu kaplicy pd. wzniesiono nową kruchtę. Ponadto cały kościół został z zewnątrz otynkowany. We wnętrzu ściany opięto przyściennymi filarami podtrzymującymi sklepienie oraz wzniesiono nowy, trzyprzęsłowy chór muzyczny (wcześniejszy chór, znacznie mniejszy, znajdował się przy ścianie pn.). Kolejny większy remont kościoła przeprowadzono w l. 1882-1883 (m. in. wymiana więźby dachowej oraz przekrycie dachów blachą). Na przełomie 1944/1945 r. kościół farny został zniszczony przez wojska niemieckie podczas zaplanowanej operacji niszczenia miasta. Odbudowę świątyni przeprowadzono w l. 1946-1950 (zrekonstruowano wówczas znaczne fragmenty ścian, szczyty i dachy, w prezbiterium wykonano sklepienie żebrowe a w nawie nowy strop). W l. 1998-2001 przeprowadzono w kościele szeroko zakrojone prace konserwatorskie.

Opis

Kościół usytuowany jest ok. 40 m na pn.-wsch. od placu rynkowego miasta, w pn.-wsch. przekątniowym bloku przyrynkowym. Od pn.-wsch. teren opada łagodnie w kierunku zabudowań plebańskich. Kościół jest orientowany.

Jest to kościół gotycki, jednonawowy na rzucie prostokąta, z węższym od nawy czteroprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, do którego od pn. przylega prostokątna zakrystia. Do nawy od pd. dostawiona jest kruchta na planie zbliżonym do prostokąta. Bryła kościoła jest zwarta, ale z wyraźną dominacją części nawowej, nakrytej wysokim, dwuspadowym dachem ze szczytem od zach. dekorowanym ostrołukowymi blendami. Wielospadowy dach nad prezbiterium jest nieco niższy. W narożniku pomiędzy nawą a prezbiterium od pd. znajduje się klatka schodowa zwieńczona niewielką, okrągłą wieżyczką nakrytą daszkiem stożkowym. Kruchta i zakrystia zostały przekryte dachami pulpitowymi. Kościół opięty jest skarpami i dwuuskokowymi (ściany i zakrystii kruchty opięte niewielkimi przyporami). Kościół wymurowany został z kamienia (ciosy piaskowca oraz kamień rzeczny) o nieregularnym wątku. W nawie założono wtórny strop żelbetowy, w kruchcie drewniany strop belkowy, w prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe, w zakrystii kolebkowe. W prezbiterium i nawie odtworzono okna ostrołukowe, w zakrystii prostokątne, w kruchcie prostokątne zamknięte łukiem odcinkowym. Gotyckie ostrołukowe portale kamienne, bogato profilowane zachowane w zach. i pd. ścianie nawy. Ponadto w prezbiterium portale kamienne ostrołukowy i prostokątny. Dachy nawy i prezbiterium pokryte są dachówką ceramiczną, dachy kruchty i zakrystii blachą.

Wnętrze prezbiterium wydzielone jest od nawy ścianą tęczową o ostrołukowym wykroju arkady. Nawę kryje strop kasetonowy. W zach. części nawy znajduje się drewniany chór muzyczny wsparty na słupach. W zwornikach sklepienia prezbiterium kamienne tarcze herbowe (odtworzone). Wyposażenie wnętrza współczesne.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym kontakcie telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 30-06-2015 r.