Historia

Igołomia (tzw. Wielka) stanowiła własność rycerską Boturzyńskich herbu Łzawa. Począwszy od XVI wieku wielokrotnie zmieniała właścicieli. Na przełomie XVIII/XIX wieku własność rodziny Wodzickich i Przerembskich. Pierwsza wzminka o kościele w Igołomii pochodzi z roku 1229. Parafia p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny powstała między rokiem 1300 a 1325. Na pewno od 1300 roku był tu drewniany kościół. Nowy, murowany wybudowano w roku 1385, konsekrowany w 1430r. przez biskupa krakowskiego Jarosława. Jednocześnie, ze względu na usutuowanie nad brzegiem Wisły parafii nadano wezwanie Św. Jana Chrzciciela.

Kościół igołomski był drugim, obok mogilskiego, sanktuarium Krzyża Świętego. Krucyfiks znajduje się w głównym ołtarzu i od wieków słynie łaskami i cudami, czego świadectwo stanowią liczne wota. Kościół pierwotnie gotycki był wielokrotnie przebudowywany, między innymi w XVII wieku uzyskał barokowe wyposażenie. Rozbudowany w 1869r. W 1927r. wykonano stropy w nawie. W wyniku przebudowy zniekształcony, częściowo utracił pierwotne cechy stylowe. Dzwonnica związana funkcjonalnie z kościołem parafialnym pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny powstała prawdopodobnie ok. roku 1660 najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszej, zapewne drewnianej. Obecna dzwonnica w formie bramy prowadzącej na teren przylegającego do kościoła cmentarza parafialnego.

Opis

Kościół usytuowany przy bocznej drodze na trasie Kraków-Sandomierz, w środku wsi wśród zabudowy mieszkalnej, na wysokiej skarpie, wzmocnionej murem. Otoczenie ogrodzone współcześnie. Od wschodu klasycystyczna dzwonnica w formie bramy, ze schodami. Kościół orientowany. Korpus na rzucie wydłużonego prostokąta z prezbiterium zamkniętym wielobocznie.

Kościół jednonawowy, bez transeptu. Nawa szersza od prezbiterium, przedłużona w 1869r. Od północy dobudowana parterowa zakrystia z przedsionkiem, od południa dwie kruchty, zapewne późniejsze. Bryła kościoła masywna, urozmaicona przybudówkami od strony północnej i południowej, prezbiterium i korpus główny rozczłonkowane szkarpami. Nad nawą wysoka wieżyczka na sygnaturkę, barokowa, z roku ok. 1765, później przekształcona.

Elewacje oszkarpowane, szkarpy uskokowe o zmiennym przekroju. Na całym obwodzie ok. metrowej wysokości kamienny, tynkowany cokół. Tynk cokołu ciemniejszy wyraźnie odcinający się od jaśniejszych ścian kościoła. Elewacja zachodnia jednoosiowa zwieńczona trójkątnym szczytem. Szczyt oddzielony wydatnym, profilowanym gzymsem. W osi elewacji ostrołukowy profilowany uskokowo w tynku portal, w szczycie okrągły otwór okienny, w płaskiej, tynkowej opasce. Szczyt dodatkowo podzielony lizenami, połączonymi w partii skośnej rodzajem fryzu z płaskich arkadek, tworzącym motyw grzebienia. Oś elewacji zaakcentowana wykonanym w tynku i zróżnicowanym kolorystycznie krzyżem, umieszczonym nad wejściem. Elewacja wschodnia zamknięta wielobocznie, oszkarpowana. W górnej części ostrołukowa wnęka, poniżej umieszczony krucyfiks, osłonięty dwuspadowym daszkiem, opartytm na konsolkach. Elewacje boczne piecioosiowe z prostokątnymi otworami drzwiowymi w drugich osiach od zachodu. Na wysokości prezbiterium zakrystia. W elewacji północnej zakrystii profilowany, gotycki otwór okienny z podkrojem w formie „oślego grzbietu”, z kratą kutą przewlekaną. Wejście główne od zachodu. W elewacji południowej dobudowana kruchta. Poszczególne osie podkreślone prostokątnymi oknami. Okna zamkniete płaskimi łukami.

Kościół murowany z cegły, tynkowany. Konstrukcja filarowo szkarpowa.. Konstrukcja dachu korpusu głównego drewniana, krokwiowo-płatwiowa. Dach kryty blachą ocynkowaną. Sygnaturka w całości obita blachą. W prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe, w nawie i przybudówkach stropy płaskie. Tęcza ostrołukowa.

Całość założenia dostępna od zewnątrz, wnętrza dostępne w czasie nabożeństw.

Strona

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie 04.2020 r.