Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Poczta Główna - Zabytek.pl

Poczta Główna


budynek użyteczności publicznej przełom XIX/XX w. Gliwice

Adres
Gliwice, Dolnych Wałów 8

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Gliwice, gm. Gliwice

Gmach gliwickiej poczty głównej jest jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście.

Obiekt stanowi ciekawy przekład architektury wzniesionej w stylu historyzmu z dominacją cech neogotyku. Wyróżnia się on wysokimi walorami artystycznymi wykazującymi się zróżnicowaną bryłą, ekspresją form oraz bogatymi dekoracjami.

Historia

Okres największego rozwoju i prosperity Gliwic przypada na wiek XIX. Pod koniec wieku zdecydowano się zakupić ziemię na potrzeby wzniesienia okazałego gmachu poczty. Budowa obiektu rozpoczęła się w maju 1904 r. Uroczyste oddanie budynku do użytku miało miejsce 6 lipca 1906 r. Od początku gmach wyróżniał się swoją architekturą. Został wzniesiony w stylu historyzmu z dominacją elementów neogotyckich. Co więcej, cechy stylistyczne obiektu stanowią w największym stopniu nawiązanie do średniowiecznej odmiany stylu gotyckiego zw. „pięknym”, który został upowszechniony w XIV w. dzięki działalności warsztatu architektonicznego Henryka Brunsberga na Pomorzu Zachodnim i w Brandenburgii. Gliwicka poczta bardzo szybko się rozwijała i wprowadzała nowości do swoich usług. Już w 1907 r. w budynku pojawił się urząd telegraficzny. W 1910 r. zainstalowano maszynę do wydawania znaczków. Znaczącą nowością było wprowadzenie w 1925 r. poczty lotniczej. Około 1927 r. obiekt został rozbudowany o skrzydło tylnie i częściowo przebudowany m.in. wprowadzono schody w wieży. Po 1945 r. budynek był własnością Poczty Polskiej. Obiekt od momentu powstania nie zmienił swojego przeznaczenia.

Opis

Budynek jest zlokalizowany w centrum miasta, nieopodal rynku. Jest to obiekt murowany, ściany są licowane cegłą klinkierową z dodatkiem cegły glazurowanej w kolorze zielonym, na betonowych fundamentach, wewnątrz tynkowany. Gmach został wzniesiony na nieregularnym rzucie, zbliżonym do czworoboku, z centralnym dziedzińcem. Bryła jest mocno rozczłonkowana, nakryta dachami dwuspadowymi, natomiast wieżę bramną przekrywa dach o formie ostrosłupa. Dachy pokryte są dachówką. Główny korpus obiektu jest trzykondygnacyjny i podpiwniczony. Budynek bramny jest dwukondygnacyjny. Elewacja frontowa, południowo-zachodnia w części środkowej jest czteroosiowa, symetryczna. Cokół partii przyziemia jest boniowany. Wpisane są w niego niewielkie, prostokątne okna. W części parterowej, na środku, znajdują się otwory wejściowe, zwieńczone łukami odcinkowymi. Zdobią je portale zwieńczone łukami w typie „ośli grzbiet”, które zdobią kwiatony, żabki, służki i rozety o kształcie czworoliścia. W otwory wpisane są dwuskrzydłowe drewniane drzwi z nadświetlem. Zdobią je kratownice, po bokach umieszczone są luksfery. Po bokach drzwi umieszczono po jednym prostokątnym, sześciodzielnym oknie zwieńczonym łukiem ostrym, zabezpieczonym dekoracyjnymi kratami. Między otworami drzwiowymi znajduje się przyścienna latarnia. Nad nią, w ostrołukowej blendzie znajduje się kamienna płaskorzeźba przedstawiająca orła białego. Między częścią przyziemia a pierwszą kondygnacją umieszczono płyciny wypełnione ażurową, kamienną dekoracją złożoną z czteroliści. Drugą kondygnację tworzy rząd czterech podwójnych okien wpisanych w ostrołukowe blendy o profilowanych obramieniach. Okna są prostokątne, czterodzielnie, z nadślemię o drobnych podziałach zamkniętym łukiem ostrym. Powyżej znajdują się dwa, trójkątne, dwukondygnacyjne szczyty. Podzielone są one ostrołukowymi blendami oddzielonymi między sobą lizenami o ażurowej dekoracji złożonej z czteroliści. W dolnej partii blendy wypełnione są prostokątnymi, czterodzielnymi oknami z nadślemię o drobnych podziałach zamkniętym łukiem odcinkowym. Powyżej okien umieszczono dekorację o formie rozety i ażurowej dekoracji złożonej z motywów czteroliści. Na kolejnej kondygnacji umieszczono cztery niewielkie dwudzielne, prostokątne okna z sześciodzielnym, prostokątnym nadświetlem. Blendy zdobione są profilowanym laskowaniem tworzącym w górnej części dwuramienne łuki, nad którymi wpisano rozety złożone z czteroliścia. Trójkątne szczyty zdobione są żabkami. Lewa strona elewacji jest nieco cofnięta w stosunku do części środkowej. Pierwszą kondygnację tworzy rząd pięciu otworów okiennych wpisanych w ozdobne ościeża. Okna są duże, prostokątne, trójdzielnie z trójdzielnym nadślemię zwieńczonym łukiem ostrym. Pomiędzy oknami wpisano tarcze herbowe. Na wysokości drugiej i trzeciej kondygnacji znajduje pięć blend zakończonych trójliściem. Oddzielają je wąskie blendy zakończone łukiem pełnym. Na każdej z kondygnacji wpisane są w nią zdwojone, prostokątne, czterodzielne okna z nadślemieniem o drobnych podziałach zwieńczonych łukiem pełnym (w drugiej kondygnacji) i łukiem ostrym (w trzeciej kondygnacji). Między piętrami umieszczono płycinę z ażurową dekoracją utworzoną z motywów czteroliści. W części dachu znajdują się lukarny. Elewację od strony lewej flankuje dwuosiowy, pozorny ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. W jego części przyziemia umieszczono dwa obszerne otwory. W otwór wejściowy wpisane są drewniane dwuskrzydłowe drzwi ujęte ostrołukowym, uskokowym portalem zwieńczonym wimpergą zdobioną rozetą, żabkami oraz kwiatonem. Drugi otwór tworzy brama przejazdowa zamknięta metalową kratą. Nad nim znajduje się przyścienna latarnia. Powyżej umieszczono dwie ostrołukowe blendy, w które wpisano zdwojone, prostokątne, czterodzielne okna z nadślemieniem o drobnych podziałach zamkniętych łukiem ostrym. Ozdobny, trójkątny szczyt ujęty jest lizenami wypełnionymi ażurową dekoracją w postaci czteroliści. W części środkowej, u dołu, w ostrołukowych blendach mieszczą się cztery, prostokątne, czterodzielne okna z nadślemieniem o drobnych podziałach zamkniętym łukiem odcinkowym. Nad nimi znajdują się dekoracje utworzone z czteroliści, powyżej laskowania oraz blendy zakończone rozetami. Na środku dwa niewielkie, dwudzielne prostokątne okna z nadślemieniem o drobnych podziałach zamkniętych łukiem odcinkowym. Krawędzie trójkątnego szczytu zdobione są żabkami. Prawa strona elewacji frontowej składa się z dwóch części: ryzalitu wieży i części mieszczącej otwór bramny. Ryzalit wieży jest trójboczny. W boniowanej części przyziemia umieszczono otwór wejściowy, w który wpisane są dwuskrzydłowe, drewniane drzwi o konstrukcji ramowo-płycionowej, w górnej partii z przeszkleniem wpisanym w kształt elipsy. Otwór ujęty jest ozdobnym portalem uskokowym zwieńczonym wimpergą zdobioną żabkami i kwiatonem. Nad otworem znajduje się czterolistna rozeta, a po bokach dwa niewielkie otwory okienne. Powyżej umieszczono trzy analogiczne okna, po jednym na każdym boku. Nad nimi część wieżowa jest ozdobiona blendami, laskowaniem, rozetami i ozdobnym fryzem. Na środku znajduje się zdwojone, prostokątne, czterodzielne okno z nadślemieniem o drobnych podziałach zakończone łukiem odcinkowym. Od strony południowej partia wieży łączy się z częścią elewacji ustawionej pod kątem w stosunku do pozostałej części fasady. W centrum znajduje się półkolisty ryzalit, boniowany w przyziemiu. Powyżej umieszczono trzy wąskie, prostokątne okna zakończone półkoliście. Nad nimi znajduje się rząd okien i blend ułożonych naprzemiennie. W górnej partii wpisane są zdrobnienia w postaci kwadratowych płycin z rozetami. Po lewej stronie ryzalitu znajduje się otwór sklepionej bramy. Całość zwieńczona jest krenelażem. Elementem charakterystycznym elewacji płd.-wsch. jest schodkowy szczyt. We wnętrzu, w przedsionku o układzie halowym zachowały się sklepienia gwiaździste, na gurtach, wsparte na dwóch kolumnach o stylizowanych kapitelach. Zachowały się oryginalne kute balustrady zdobione motywami esownic oraz stolarka drzwiowa. Nad wejściami do sali kasowej znajdują się malowidła z przedstawieniami herbowymi. Posadzka złożona jest z płytek ceramicznych.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrze dostępne w godzinach urzędowania poczty.

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 08-04-2016 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.95528, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.295485