Częściowo zachowana autentyczna forma, charakter stylowy, a przede wszystkim ocalały w dużej mierze oryginalny wystrój, a przede wszystkim ocalały w dużej mierze oryginalny wystrój obiektu, pozwalają zaliczyć zabytek do grona najcenniejszych w skali miasta i regionu przykładów reprezentacyjnej architektury przełomu XIX i XX w.

Historia

Willa wybudowana została w latach 1882-1885 przypuszczalnie wg projektu Salomona Lubowskiego dla gliwickiego przedsiębiorcy Oscara Caro, w posiadaniu którego pozostawała do 1916 r. Pierwotne granice działki, na której znajduje się obiekt, sięgały do ulicy Zwycięstwa od południowego wschodu i ulicy Prymasa S. Wyszyńskiego od północnego wschodu, przy czym wraz z wytyczaniem ulic zostały znacząco okrojone. W latach 1899-1900 do willi dobudowano oranżerię. W latach 20. XX w., przypuszczalnie po przejęciu obiektu przez firmę Industriebau, willa poddana została rozbudowie, polegającej na podwyższeniu budynku o kolejną kondygnację, wymianie konstrukcji dachowej, założeniu żelbetowych stropów, częściowym przekształceniu wnętrza itp. W 1934 r. obiekt stał się własnością miasta, które zaadaptowało go na siedzibę Muzeum Górnośląskiego. W latach 60. XX w. w trakcie prac remontowych rozebrano część zabytkowego wystroju wnętrz oraz kominki, natomiast w latach 70. dwa towarzyszące willi budynki gospodarcze, tj. wozownię i stróżówkę. W latach 90. zrealizowano prace remontowe i restauratorskie, w ramach których m.in. wzmocniono bądź wymieniono stropy, przebudowano wnętrza górnej kondygnacji i piwnicy, wymieniono konstrukcję dachu oraz wzniesiono nową klatkę schodową prowadzącą na najwyższe kondygnacje.

Opis

Willa usytuowana jest w śródmiejskiej części Gliwic, na niewielkiej działce w narożu ulicy Dolnych Wałów i Studziennej, w otoczeniu ogrodu wyodrębnionego od ulicy zabytkowym ogrodzeniem. Jest to obiekt wolno stojący, murowany z cegły, tynkowany, neorenesansowy. Założony został na planie nieregularnym, zbliżonym do litery L, w formie dwupiętrowej, asymetrycznej, rozczłonkowanej ryzalitami i tarasami, krytej dachem czterospadowym. Poszczególne elewacje mają charakter neorenesansowy, posiadają wyodrębnioną, boniowaną strefę cokołową, podziały horyzontalne w postaci gzymsów kordonowych i wieńczącego nad pierwszym piętrem, oraz ozdobne opaski i trójkątne zwieńczenia otworów okiennych. Naroża poszczególnych ryzalitów ujęte są ponadto dekoracyjnymi boniami. Układ wnętrz ma charakter nieregularny, częściowo przekształcony. Szczególnie cenne ze względu na częściowo zachowany wystrój początku XX w. są pomieszczenia na parterze, rozplanowane z dwóch traktach w części głównej oraz w trakcie w ryzalicie północnym. W reprezentacyjnym hallu głównym, poprzedzonym klatką z marmurowymi, znajduje się reprezentacyjna klatka schodowa na piętro, odznaczająca się oryginalnymi paradnymi schodami na piętro, ozdobionymi rzeźbą gryfa z tarczą z monogramem „O.C.” oraz zachowanym w całości wystrojem, złożonym z boazerii, stropów, stolarki drzwiowej i elementów snycerki. W amfiladzie znajduje się tzw. Duży Salon z zachowanym neorenesansowym, kasetonowym stropem, sąsiadujący z ogrodem zimowym oraz narożnym Małym Salonem (buduar) z oryginalnym stropem zdobionym eklektycznymi sztukateriami. W południowym ciągu pomieszczeń znajduje się ponadto tzw. Pokój Pana Domu przekryty oryginalnym, neorenesansowym stropem oraz tzw. Muzeum Pana Domu (pierwotny pokój bilardowym) ze stopem zdobionym klasycyzującymi malowidłami. W ryzalicie północnym mieści się dawna reprezentacyjna jadalnia z zachowanym w całości eklektycznym wystrojem o cechach neobaroku i neorenesansu włoskiego, w tym boazeriami, stropem zdobionym sztukateriami i malowidłem na płótnie. Na pierwszym, częściowo przebudowanym piętrze znajduje się hall z oryginalnym, drewnianym stropem oraz tralkową balustradą, skomunikowany z dawną sypialnią, dawnym buduarem i Salonem rodzinnym. Wnętrza drugiego piętra mają charakter współczesny.

Zabytek dostępny dla zwiedzających. W obiekcie mieści się oddział Muzeum w Gliwicach.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 12.11.2014 r.