Z budowlą jest również związana postać wybitnego astronoma Jana Heweliusza - rajcy staromiejskiego.

Historia

Ratusz Staromiejski został wzniesiony w latach 1587-1595, po rozbiórce gotyckiego budynku ratuszowego. Za twórcę projektu uważa się Antona van Obberghena. Według najnowszych badań, prace kamieniarskie wykonał Nikolaus Jacobssen z Brukseli. Po 1793 r. obiekt przestał pełnić swoją funkcję i w latach 1803-1806 przebudowano jego wnętrze na siedzibę sądu. W 1881 r. przeprowadzono restaurację trzech elewacji budynku. W latach 1911-1914 dokonano kolejnej przebudowy wnętrz, podczas której przywrócono Wielkiej Sali jej pierwotne rozmiary, odnowiono renesansowy strop i wprowadzono neostylowe wyposażenie. W tym okresie do ratusza przeniesiono również kilka cennych zabytkowych obiektów z gdańskich kamienic, wśród nich m.in. renesansową trójdzielną arkadę (z ok. 1560 r.), kamienny portal (z XVI w.), zespół obrazów alegorycznych z kręgu Hermana Hana (z pocz. XVII w.) i Sybille pędzla Adolfa Boya (z poł. XVII wieku). W okresie II wojny światowej wzmocniono sklepienia piwnic, aby wykorzystywać je jako schron. W 1945 r. budynek nieznacznie ucierpiał. W latach 90. XX w. przeprowadzono remont kapitalny dachu, renowację okien oraz badania i całościowe prace konserwatorskie we wnętrzu. W latach 2002-2003 wykonano konserwację Wielkiej Sali.

Opis

Budynek usytuowany przy jednym z głównych ciągów komunikacyjnych Starego Miasta, w zachodniej pierzei ul. Korzennej, w pobliżu jej przecięcia z kanałem Raduni. Obiekt renesansowy, w którego rozplanowaniu i bryle czytelne związki z architekturą flamandzką i północnoniderlandzkim typem bezwieżowych założeń ratuszowych. Budowla wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu o boku długości ok. 24 m, z wyraźnym podziałem na dwa segmenty (masywna ściana konstrukcyjna wzdłuż osi północ-południe). Piwnice dwunawowe, pięcioprzęsłowe, z czterema filarami w każdej nawie. Część naziemna dwutraktowa, z sienią przelotową na osi wschód-zachód. Bryła zwarta, dwukondygnacyjna, z dwupoziomowymi piwnicami, przykryta dwoma wysokimi dachami czterospadowymi. Na narożach obu kalenic wieżyczkowe iglice z chorągiewkami, pośrodku kalenicy południowej ośmioboczna wieżyczka z trójlatarniowym hełmem. Budynek ceglany (ściany dolnej kondygnacji piwnic z kamiennych głazów), elewacje częściowo licowane cegłą, częściowo tynkowane, detal architektoniczny kamienny. W piwnicach ceglane sklepienia kolebkowe z lunetami, w sieni spłaszczona kolebka na gurtach, w pozostałych pomieszczeniach stropy drewniane. Więźba dachowa oryginalna, drewniana, storczykowa, z uzupełnieniami dwudziestowiecznymi. Dachy pokryte dachówką „esówką”, na wieżyczkach blachą. Czerwień ceglanych elewacji skontrastowana z szarością dekoracji kamiennych. Horyzontalność podkreślają dwa pasy fryzu, attyka i dość szerokie okna prostokątne. Elementy dekoracyjne skupione głównie na fasadzie, część również na elewacji południowej, pozostałe - pierwotnie przesłonięte zabudową - bardzo uproszczone. Fasada zwieńczona attyką z arkadowym fryzem, wzbogacona narożnymi wieżyczkami, jej oś środkowa zaakcentowana portalem, w partii dachu - lukarną i wieżyczką. Portal główny ujęty po bokach hermowymi konsolami i boniowaniem. Przyziemie z sienią na osi, na jej zakończeniu klatka schodowa, po obu stronach sieni po dwa pomieszczenia w przednim i tylnym trakcie. Na piętrze w trakcie frontowym - Wielka Sala, w trakcie tylnym - centralnie umieszczona klatka schodowa i dwa pomieszczenia, w tym tzw. gabinet burmistrza. We wnętrzu budynku zachowany renesansowy strop Wielkiej Sali i kręcone barokowe schody na galeryjkę, pozostałe elementy cennego wyposażenia przeniesione do ratusza na pocz. XX wieku. Całości dopełniają dwudziestowieczne elementy historyzujące, m.in. neobarokowa klatka schodowa i neorenesansowe kominki.

Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania codziennie w godz. 10.00-18.00 (szczegółowe informacje na stronie internetowej http://www.nck.org.pl).

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 07.07.2014 r.