Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

fortyfikacje, st. 4 - Zabytek.pl

Adres
Braszowice

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. ząbkowicki, gm. Ząbkowice Śląskie - obszar wiejski

Tzw. fort nr 7 w Braszowicach stanowi element obozu warownego Masywu Brzeźnicy z 1813 roku, największego takiego dzieła obronnego na Śląsku na początku XIX wieku.

Historia obiektu

Zespół dzieł obronnych na przedgórzu Gór Bardzkich powstawał w różnych czasach i okolicznościach, od połowy XVIII w. lub wcześniej. W 1813 r. wzniesiono nowe obiekty, a już istniejące dostosowano do wymogów ówczesnego pola walki.

Kampania w 1813 r. na Śląsku toczyła się niepomyślnie dla koalicji antynapoleońskiej. Wojska cesarza 31 maja dotarły do Wrocławia i zajęły miasto 1 czerwca. Rosyjscy sojusznicy rozważali w tym czasie wycofanie się na wschód, nawet za linię Wisły. Wojska pruskie zostałyby osamotnione, dlatego konieczne było przygotowanie drogi odwrotu. Aby zyskać na czasie podjęto rozmowy, dotyczące zawieszenia broni. Rozejm podpisano w Pielaszkowicach 4 czerwca. Trwał on ponad 2 miesiące. Zarówno wojska napoleońskie, jak i koalicjanci wykorzystali ten czas na regenerację, doszkalanie czy dozbrajanie. Generał Anton Neithardt von Gneisenau - szef sztabu feldmarszałka Gebharda Leberechta von Blüchera – dowódcy Armii Śląsk, opracował projekt obozu warownego w Masywie Brzeźnicy, między Braszowicami a Budzowem. Obóz miał osłaniać ewentualny odwrót wojsk pruskich na południe, a także służyć jako miejsce ich koncentracji. Król zaakceptował projekt 31.08.1813. Za jego realizację był odpowiedzialny wojskowy gubernator Śląska generał Friedrich Wilhelm Leopold von Gaudi. Prace budowlane rozpoczęły się dopiero 5.09.1813 i trwały dwa tygodnie, kolejne dwa tygodnie szańce były uzbrajane. Pracami kierowali inżynier kapitan Liebenroth i major Keibl. Na poszczególnych odcinkach działało jeszcze 7 oficerów. W pracach wzięło udział 2500 okolicznych robotników i dwie kompanie saperów. Według Macieja Małachowicza wzniesiono 11 szańców, według Grzegorza Podrucznego 10 z planowanych 30 dzieł obronnych. Zgodnie z projektem generała von Gneisenau każdy z szańców miał być wyposażony w 2 lub 3 24-funtowe działa i obsadzony przez jeden batalion. Wały ziemne wzmocniono palisadami. Zbudowano również blokhauzy. Oprócz fortów, u podnóża Gór Bardzkich planowano budowę tarasu - platformy artyleryjskiej, wzmocnionej dwiema redutami. Brak informacji o zrealizowaniu tego dzieła. Prawdopodobnie wzmocniono również starsze fortyfikacje w rejonie Barda. Według późniejszych szacunków obóz warowny mógł pomieścić około 150 – 250 tys. żołnierzy i był największym tego typu dziełem obronnym na Śląsku, na początku XIX wieku. W dniu 26.08.1813 wojska koalicji antynapoleońskiej wygrały bitwę nad Kaczawą. Po klęsce cesarza Napoleona pod Lipskiem (16-19.10.1813), kiedy losy wojny były już przesądzone, zaprzestano prac budowlanych. Forty zostały rozbrojone. Do dnia dzisiejszego zachowało się w różnym stopniu kilka obiektów. Według Macieja Małachowicza są to reduty czyli samodzielne dzieła obronne o narysie kolistym, kwadratowym, wielobocznym, redany tzw. dwuramienniki - fortyfikacje polowe odkryte od tyłu w kształcie dwóch ramion stykających się pod kątem 60–120°. Odnotowano również istnienie jednego dużego szańca o wymiarach około 80 x 100 m, który mógł być  obozem zaopatrzenia. Być może między poszczególnymi dziełami obronnymi zachowały się ślady dróg rokadowych, którymi przemieszczano zaopatrzenie i wojsko. Niektóre obiekty zostały wpisane do rejestru zabytków archeologicznych (8 w Braszowicach, 1 w Grochowej, 2 w Brzeźnicy). 

Opis obiektu

Usytuowanie zabytku:

Reduta jest zlokalizowana w obrębie mikroregionu Masywu Brzeźnicy, mezoregionu Obniżenia Otmuchowskiego, na północno-zachodnim zboczu Bukowczyka (381 i 375 m n.p.m.),  na południe od Braszowic.  

Opis stanowiska:

Dzieło obronne o nieregularnym, sześcio- lub siedmiobocznym narysie. Wymiary wynoszą 65 x 70 m. Obiekt jest otoczony częściowo zachowanym wałem ziemnym i fosą. Wjazd jest usytuowany od strony południowo-zachodniej. W zachodniej części majdanu widoczne wyraźne obniżenie terenu.

Stan i wyniki badań archeologicznych:

Stanowisko było kilkukrotnie badane powierzchniowo, w tym w 1983 r. w ramach weryfikacyjno-poszukiwawczej akcji Archeologicznego Zdjęcia Polski przez Jerzego Romanowa, Wiesława Piszczałowskiego i Zbigniewa Lissaka. W latach 80. XX wieku forty inwentaryzował zespół z Zakładu Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury Politechniki Wrocławskiej w składzie. Edmund Małachowicz, Andrzej Stupak, Maciej Małachowicz, Krystyna Kirschke.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek dostępny.

Autor noty: oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 25-03-2020 r.

Rodzaj: fortyfikacje

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_02_AR.27892, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_AR.3148821