Usytuowanie i opis

Grodzisko w Kaniach, o lokalnych nazwach „Szwedzkie Okopy” lub „Dworzysko”, znajduje się w granicach administracyjnych wsi Kanie - w starszej literaturze określane jako Pawłów, Pawłów-Kanie lub Kanie-Lipówka. Jest zlokalizowane we wschodniej części miejscowości, przy jej granicy z wsią Pawłów. Leży na piaszczystym wyniesieniu (w jego północnej części) usytuowanym w dolinie Bilski, przy ujciu doń bezimiennego cieku, w terenie zalesionym, podmokłym i zabagnionym, obecnie zmeliorowanym.

Grodzisko zajmuje około 1,3 ha. Majdan  o powierzchni 0,28 ha otoczają dwa wały i fosy. Lepiej zachował się wał wewnętrzny w kształcie elipsy o wymiarach 50 x 60 m. Wał zewnętrzny  jest mniej regularny, kształtem zbliżony do elipsy o wymiarach 100 x 125 m. Oba wały nie są poołożone symetrycznie względem siebie, największy odstęp między nimi jest w części południowej i wynosi ok. 30 m. Wał zewnętrzny  jest częściowo zniszczony na odcinku północno-wschodnim. Fosy znajdujące się po zewnętrznych stronach obu wałów są stosunkowo płytkie.

Historia

Grodzisko w 1961 r. zostało uznane jako zabytek. W starszej literaturze było określane jako Pawłów, Pawłów-Kanie lub Kanie-Lipówki.

Stan i wyniki 

Badania weryfikacyjno-sondażowe na grodzisku prowadził w 1979 roku Jerzy Cichomski. Założył 6 wykopów o powierzchni 25 m2: na wale zewnętrznym (nr I – 5 x 1 m; VI – 2 x 1 m), wewnętrznym (nr II – 5 x 1 m; III – 3 x 1 m) oraz przy wale wewnętrznym (nr IV – 3 x 1 m) i na majdanie (nr V – 7 x 1 m). Wykonał również 57 odwiertów na osiach północny zachód-południowy wschód oraz północny wschód-południowy zachód.. Badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski prowadził w 1982 roku Stanisław Gołub. W latach 2011-2012 zespół pod kierunkiem R. Dobrowolskiego wykonał na stanowisku badania geośrodowiskowe (25 odwiertów), pomiary tachimetrem oraz analizy laboratoryjne osadów.

Na podstawie badań udało się ustalić, że nasyp wału zewnętrznego o szerokości około 6-8 m i wysokości do 1-1,5 m, zalegał bezpośrednio na humusie pierwotnym. Składał się z warstwy brunatnej ziemi oraz białego i siwego piasku z węglami drzewnymi. Wał wewnętrzny o szerokości około 6-8 m i wysokości 1-2 m miał identyczną budowę. Od jego strony zewnętrznej odkryto kołki i belki drewniane przepalone i zbutwiałe, zalegające chaotycznie wzdłuż wału - prawdopodobnie pozostałości moszczenia lub nieokreślonej konstrukcji drewnianej (palisady?) wzmacniającej nasyp. Fosa wewnętzna i zewnętrzna miały podobne rozmiary: szerokość około 5-6 m i głębokość do 1 m. Ich zasypiska tworzyły warstwy spływowe z nasypu wału. Prace badawcze prowadzone na majdanie grodziska nie stwierdziły obecności warstwy kulturowej oraz obiektów. W czasie badań wykopaliskowych znaleziono zaledwie jeden mało charakterystyczny ułamek ceramiki.

Na tej podstawie oraz  znalezisk kilku fragmentów ceramiki przez Skibińskeigo w latach 60. XX w. uznano wstępnie, że gród funkcjonował w wiekach IX i X. Brak śladów osadnictwa, mała powierzchnia założenia wskazują na jego okresowe użytkowanie, natomiast położenie w terenie z natury obronnym (podmokłym, zalesionym o utrudnionej dostępności) na jego funkcję schronieniową (refugialną) dla mieszkańców i/lub przechowywanie płodów/zbiorów z pobliskich osad. W zespole osadniczym grodu znajdowały się bowiem osady otwarte (dwie o powierzchni do 0,5 ha), zarejestrowane podczas badań powierzchniowych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski.

Zabytek dostępny.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 25-05-2020 r.