Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park - Zabytek.pl

Adres
Zabór

Lokalizacja
woj. lubuskie, pow. zielonogórski, gm. Zabór

Park pałacowy w Zaborze to założenie krajobrazowe, w którym zachowały się relikty kompozycji barokowej, o pomnikowych egzemplarzach drzew.

Historia

Budowę pałacu rozpoczęto w 1677 r., gdy majątek należał do Henryka Jana von Dünnewald. Został on posadowiony na miejscu starszej siedziby. Po bezpotomnej śmierci jego syna Ludwika kilkakrotnie zmieniali się właściciele rezydencji. Po pożarze, który miał miejsce w 1745 r. nastąpiła odbudowa rezydencji, którą zarządził ówczesny posiadacz majątku hrabia Fryderyk August von Cosel, syn Augusta Mocnego i hrabiny Cosel. Objęła ona wzniesienie dwóch wież, nowe opracowanie elewacji oraz zmianę wystroju wnętrz w duchu rokoko. Wytyczono także dziedziniec od frontu oraz zakomponowano park geometryczny rozciągający się za pałacem w kierunku jeziora. Według ryciny F. B. Wernhera z ok. 1760 r. było to osiowe założenie ogrodowe z centralnie umieszczoną główną aleją spacerową, będącą osią widokową w kierunku jeziora. Główna aleja krzyżowała się z porzecznymi ścieżkami; w dwóch miejscach skrzyżowanie podkreślono fontanną. Po obu stronach alei występowały ozdobne partery kwiatowe, a dalej zakomponowano ogrody boczne na regularnych planach, ograniczonych żywopłotami. Przed pałacem rozciągał się dziedziniec o półkolistym planie, wokół którego rozmieszczone były budynki oficyn. Między pałacem a dziedzińcem rozciągał się szpaler drzew. Po utracie majątku przez syna hrabiego von Cosel pałac należał kolejno do: grafa von Schlabrendorff, rodu von Schönaich-Carolath oraz Herminy Reuss-Hohenzollern, żony Wilhelma II. Zapewne pod kon. XVIII w. zaczęto przekształcać ogród w założenie krajobrazowe. Około 1830 roku miała miejsce kolejna faza przekształceń. Po zachodniej stronie powstała bażanciarnia (1 poł. XIX w.), a na pd. od niej usytuowano zwierzyniec. Tereny po wsch. stronie wykorzystywano do upraw warzyw. Dziedziniec otrzymał wygląd parkowy – wg. ryciny A. Dunckera z ok. 1860 r. wprowadzono okrągły gazon z małym zbiornikiem wodnym pośrodku, który był otoczony podjazdem prowadzącym do mostu na fosie. Wokół dziedzińca rozciągały się połacie trawników z kępami drzew, a pomiędzy fosą a folwarkiem znajdował się żywopłot. Na przełomie XIX i XX w. na dziedzińcu wprowadzono basen z fontanną o neobarokowej formie oraz niskie żywopłoty.  Po II wojnie światowej w barokowej rezydencji urządzono Ośrodek Szkolenia Kadr „Samopomoc Chłopska”. Po pożarze w 1956 r. obiekt wyremontowano i zaadaptowano na Prewentorium Przeciwgruźlicze dla dzieci. Wówczas dobudowano pawilon na pd. wsch. od pałacu, połączony z nim pasażem na mostku nad fosą. Po wschodniej stronie rezydencji wybudowano duży budynek gospodarczy. W latach 1984-1985 przeprowadzono konserwację sali balowej, a w latach 90. XX w. wymieniono pokrycie dachowe i wykonano remont wieży. W 1990 roku odbudowano po pożarze oficynę w pn. narożniku zespołu. Od 1998 roku w założeniu mieści się szpital psychiatryczny dla dzieci i młodzieży.

Opis

Park o łącznej powierzchni ok. 19 ha rozciąga się na pd.-wsch. od pałacu. Jego pd.-zach. granicę wyznacza aleja lipowa rosnąca wzdłuż drogi do wsi Proczki, od pd.-wsch. i wsch. –linia brzegowa jeziora, od pn.-wsch. założenie sąsiaduje z terenami pól uprawnych. Park o charakterze krajobrazowym zachował się w swoich historycznych granicach. Pozostaje czytelna  główna oś kompozycyjna barokowego ogrodu, która w późniejszych fazach została przekształcona w promenadę prowadzącą do jeziora. Ponadto z pierwotnego układu z poł. XVIII w. zachowała się fosa wokół pałacu, kanał zamykający ogród od pd. wsch., aleja na osi widokowej oraz droga gruntowa po pd. stronie parku. System dróg i alejek jest obecnie mało czytelny. W miejscu dawnej bażanciarni i zwierzyńca powstały stawy. Przekształcona została część dziedzińca przed pałacem. Drzewostan jest zróżnicowany, z przewagą rodzimych gatunków drzew liściastych. Najstarszy drzewostan, decydujący o układzie parku datuje się na ok. 1830 rok. W środkowej i wsch. części występują pomnikowe okazy dębu szypułkowego, określane na wiek ok. 360 lat, jesiony wyniosłe i lipy drobnolistne. Licznie występują drzewa wprowadzone sztucznie, głównie iglaste, w wieku ok. 100 lat. Na większości powierzchni parku występują samosiewy drzew i krzewów.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Marta Kłaczkowska, OT NID w Zielonej Górze, 07-12-2017 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: barokowy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_08_ZZ.10348, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_08_ZZ.11657