Jego rodowód budowalny i artystyczny, wywodzi się z kręgu wysoko wykwalifikowanych warsztatów związanych z zamkiem baranowskim, zapewne zaangażowanych w dużej mierze poprzez osobę Andrzeja Leszczyńskiego fundatora zboru i jednocześnie inicjatora przebudowy zamku.

Historia obiektu

Obecny kościół wybudowany został w miejscu drewnianej świątyni zagarniętej w 1590 r. przez zbór kalwiński i rozebranej z inicjatywy wojewody brzesko-kujawskiego, gorliwego kalwinisty Andrzeja Leszczyńskiego. Leszczyński, będący również inicjatorem renesansowej rozbudowy zamku w Baranowie Sandomierskim, ufundował nowy zbór wzniesiony w latach 1590-1607 jako jednonawowy, z nieco niższym i węższym prezbiterium, oszkarpowany, z wysoką wieżą na froncie. W 1652 r. zbór został przejęty przez kościół rzym.-kat. Usunięto wówczas z wnętrza pomniki nagrobne Leszczyńskich, a na pocz. XVIII w. zmieniono wezwanie na obecne, czyli Ścięcia św. Jana Chrzciciela. W 1727 r. wzmocniono wieżę kościelną, a w 1748 r. wzniesiono sygnaturkę z fundacji kolatora kościoła księcia Janusza Aleksandra Sanguszki.  Po połowie XIX w. (ok. 1850 i 1877-78) dobudowano kaplice boczne tworzące rodzaj poprzecznej nawy, co zmieniło układ bryły i wnętrza. W międzyczasie (1860-62) wymieniono pokrycie dachu z gontu na blachę. W okresie międzywojennym przeprowadzono generalny remont świątyni, w 1934 r. wykonano polichromię wnętrza i witraże. W 1945 r. wykonano remont dachu zniszczonego w trakcie działań wojennych, w latach 80. XX w. remont tynków, wieży i odnowiono dekoracje malarskie we wnętrzu. W l. 2008-10 przeprowadzono prace remontowo-konserwatorskie dachów i hełmu wieży. Prace konserwatorskie kontynuowane są przy wyposażeniu we wnętrzu świątyni.

Opis obiektu

Kościół usytuowany jest niemal w centrum miasta, na pd.-zach. od Rynku, przy ul. Kościuszki 3. Parcela otoczona jest ogrodzeniem z trzema bramkami, główną bramą od pn., boczną od strony wsch. oraz furtką od strony plebani położonej od pd.-zach. strony świątyni.

Kościół jest orientowany, renesansowy, jednonawowy, założony na rzucie prostokąta, z węższym nieco i niższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie oraz wieżą w fasadzie zachodniej. Od pn. i pd. do nawy przylegają kaplice, a do prezbiterium zakrystia i skarbczyk. Kościół murowany jest z cegły, otynkowany. Masywna wieża dominuje nad oszkarpowanym korpusem nawowym i nad prezbiterium. Do wieży od pd. przylega ćwierćkolista wieżyczka z wejściem. Od frontu znajduje się kruchta z półkolistym wejściem ujętym parami pseudopilastrów podtrzymujących wyłamane belkowanie z gzymsami. Nad nimi szczyt z kwadratowym okienkiem w polu zwieńczony rodzajem waz. Kruchta zdobiona boniowaniem w narożach i elewacjach bocznych przykryta została dachem dwuspadowym, nawa główna i kaplice również dachami dwuspadowymi, a prezbiterium dachem wielopołaciowym.  

Wieża o trzech kondygnacjach, rozdzielonych gzymsami kordonowymi, przepruta jest okienkami i zwieńczona hełmem namiotowym o wypukłych połaciach zakończonych latarnią. W elewacjach bocznych oraz w kaplicach okna półkoliste. Od wsch., w kaplicy pd. oraz zakrystii i skarbczyku, wejścia do wnętrz. Dwuuskokowe przypory w narożach nawy od zach. oraz w prezbiterium ustawione skośnie. Nawa trójprzęsłowa, zamknięta sklepieniem kolebkowym z lunetami, pokryta jest siecią dekoracyjnych wykonanych w stiuku żeber. Prezbiterium jednoprzęsłowe, w wejściem do dawnej zakrystii (od. pn.) ujętym kamiennym portalem z warsztatu Santi Gucciego (?) wyróżnia się uszakami analogicznymi do tych w portalach baranowskiego zamku.

Wyposażenie w większości barokowe i neobarokowe; ołtarze, chrzcielnica, krucyfiks na belce tęczowej i obrazy pochodzą z 2 poł. XVIII i z XIX w. Ściany zdobi ornamentalno-figuralna polichromia z 1934 r.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Obiekt dostępny po uzgodnieniu telefonicznym.

Autor noty: opr. Jadwiga Stęchły, OT NID w Rzeszowie, 24-04-2017 r.