Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pozostałości historycznego centrum - Zabytek.pl

pozostałości historycznego centrum


układ przestrzenny przełom XVIII/XIX w. Raszyn

Adres
Raszyn

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. pruszkowski, gm. Raszyn

XVIII wieczny Układ Urbanistyczny Historycznego Centrum Raszyna. W skład kompleksu wchodzi klasycystyczny budynek poczty ze stajnią, zwany inaczej „czworakiem”. W budynku tym z dłuższą przerwą mieściła się poczta – stacja konna ulokowana przywilejem króla Stanisława Augusta w 1776 r. W latach 1867-1930 zlokalizowane tu były siedziby urzędu gminy Falenty oraz sądu 3-go okręgu w Raszynie (do ok. 1900 r.), a także komenda policji z aresztem tymczasowym.

W zachodniej części budynku mieściła się stajnia przeznaczona dla koni pocztowych, wykorzystywana także w czasie Bitwy 1809 r. dla potrzeb dowództwa polskiego. Szymon B. Zug zaprojketował stajnię dla koni. Po II wojnie światowej budynek przebudowany został na mieszkania. Kolejnym budynkiem mieszczącym się w tzw. kompleksie Austerii jest dawna karczma – na planach Sz.B.Zuga nazywana budynkiem pocztowym, choć jej pierwotne przeznaczenie nie zostało zrealizowane – wyróżniająca się czterospadowym dachem. Karczma początkowo przeznaczony była dla ludzie mniej zamożnych. Natomiast bezpośrednio przed Bitwą 1809 r. posilali się w niej oficerowie wojsk Księstwa Warszawskiego z księciem Józefem Poniatowskim na czele. Stąd zapewne przyjęła się jej używana przez potomnych nazwa: „Poniatówka”. Przez lata zmieniała swych właścicieli i nazwę. Od I wojny światowej do 1936 r. mieściła się tu poczta. Do znajdującej się od strony dziedzińca wozowni prowadziła z rynku Brama Wjazdowa. W skład kompleksu Austerii wchodziły jeszcze: rozebrana w 1979 r. kuźnia, zamykająca wschodnią stronę rynku oraz znajdujący się w południowo-wschodniej części młyn, który został spalony w 1809 r. Całość kompleksu Austerii wraz z wozownią i kramami, także część historycznego traktu w ul. C.Godebskiego i skwer wpisano do rejestru zabytków na mocy decyzji nr 1263/05 i nadano nr A 443.

Budynek dawnej szkoły, następnie przedszkola „Pod Topolą”, a obecnie remontowanego na potrzeby żłobka – wybudowano w latach 1899-1901 r. Wpisany do rejestru zabytków w 2005 r. W zabytkowej strefie Raszyna znajduje się też budynek Wikariatki. Jego budowę ukończono w 1935 r., rozbudowano w latach 80. XX stulecia. Wikariatka jest własnością parafii w Raszynie. Choć budynek nie jest obiektem zabytkowym, uwagę zwraca jego doskonałe wkomponowanie w otaczającą architekturę.

Poprzez zmiany przebiegu ciągów komunikacyjnych przeprowadzanych w latach 1818-1824 dawny rynek Raszyński został niekorzystnie przecięty osią Traktu Krakowskiego. Wskutek tego posunięcia wschodnia strona rynku wraz ze znajdującą się w niej plebanią została oddzielona od całości kompleksu. Na klasycystycznym budynku plebanii widnieją daty 1790 oraz 1908, z których pierwsza informuje o roku wybudowania przez Szymona Bogumiła Zuga, zaś druga związana jest z rokiem przeprowadzonego remontu i powiększenia plebanii przez ks. kanonika Kobylińskiego. W ponad 200-letniej historii, budynek przechodził różne koleje losu. Do II wojny światowej, jak i współcześnie, mieszkali w nim kolejni proboszczowie. W czasie okupacji był siedzibą oficerów i żołnierzy Wehrmachtu, niemieckiej szkoły, urzędu i szpitala wojskowego.

Staraniem ks. dziekana Stanisława Leszczyńskiego w 1988 r. przeprowadzono generalny remont budynku. Plebania stanowi zabytek, odznaczający się wysokimi walorami architektonicznymi i wartością historyczną, jest niemym świadkiem Bitwy pod Raszynem, o czym świadczą wmurowane w fasadą budynku kule bitewne z 1809 r. Od grudnia 1992 r. plebania jest siedzibą dekanatu Raszyńskiego. Wpisana do rejestru zabytków na podstawie decyzji z dn. 03 lipca 1989 r., nr rej. 1387.

Rynek w Raszynie swoją historią sięga XVI w. 26 stycznia 1549 r. Raszyn otrzymał królewski przywilej nadający mu prawo do odbywania się corocznych i cotygodniowych targów niedzielnych. 11 marca 1783 r. Piotr Tepper Starszy uzyskał potwierdzenie cotygodniowego przywileju targowego od króla Stanisława Augusta. Plac przy kościele przekształcił w rynek. Postawił przy nim piętrowy budynek centralny zwany ratuszem, obecnie Austerią oraz pozostałe budynki kompleksu. Układ przestrzenny i zabudowa, zaprojektowane zostały przez Szymona Bogumiła Zuga. Rynek posiadał kształt dużego prostokąta. Jego powierzchnia była wybrukowana. W części północno-zachodniej znajdowała się ozdobna studnia. Rynek uległ zniekształceniu w latach 1818-24 w wyniku zmiany układu komunikacyjnego, niekorzystnie go przecinającego. Kolejnych zmian dokonano w 1970 r. budując drugi pas jezdni w Alei Krakowskiej. Plac rynkowy z czasem przekształcony w skwer uzyskał obecny, trójkątny kształt.

Po północnej stronie rynku usytuowany jest najstarszy architektoniczny zabytek w Raszynie – murowany, jednonawowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Szczepana i św. Anny Matki. Wzniesiony w połowie XVII w. (1654 r.) przez Zygmunta Opackiego ówczesnego właściciela Falent. Konsekrowany po jego śmierci 20 lipca 1655 r. przez biskupa Stanisława Święcickiego. Syn Fundatora – Olbracht (Wojciech) Opacki hojnie wyposażył wnętrze kościoła, czego ślady zachowały się do dnia dzisiejszego. Do naszych czasów zachował się nad wejściem głównym barokowy kartusz z herbem Prus III Opackich. Szczególną czcią otoczona jest XVI-wieczna kopia obrazu Matki Bożej Różańcowej Raszyńskiej. Kościół utrzymany jest w stylu uproszczonego baroku i renesansu z klasycystyczną przebudową dokonaną w 1790 r. przez Sz.B.Zuga na zlecenie P.Teppera Starszego. W czasie Bitwy 1809 r. kościół znalazł się w centrum działań. Był wykorzystany jako schron i szpital. Ówczesny proboszcz Szczepan Bogdanowicz – wojskowy kapelan – pełnił zarówno posługę kapłańską, jak i funkcję sanitariusza. W 1981 r. kościół powiększono przez dobudowę bocznej nawy.

Kościół wpisany jest do rejestru zabytków warz z najbliższym otoczeniem w promieniu 50 m. (decyzja z dnia 03.05.1965 r. nr rej. 1096/712).

Pod ochroną konserwatorską znajduje się też klasycystyczny zespół architektoniczny z XVIIII w. położony wokół kościoła, zaprojektowany przez Sz.B.Zuga. W centralnej części zespołu usytuowany jest murowany budynek mieszkalny, zwany dziś Austerią. Wybudowano go na fragmentach wcześniejszej zabudowy, o czym świadczą ściany piwnic wysunięte poza mury zewnętrzne. Z uwagi na usytuowanie przy ważnym trakcie, spełniał wiele funkcji. Był centrum życia rozrywkowo-handlowego oraz miejscem odpoczynku dla podróżnych. Na parterze znajdowały się: szynk, kuchnia, izba oberżysty, gabinet, sypialnie i pokoje dla służby. Na piętrze funkcjonowały dwuizbowe apartamenty, sala bilardowa, sala taneczna, obszerna pięciookienna jadalnia i pokoje gościnne. Wszystkie pomieszczenia charakteryzował bogaty wystrój architektoniczny. Według przekazów w czasie Bitwy 1809 r. w apartamentach mieściła się kwatera księcia Józefa Poniatowskiego. W latach 30. XX wieku pomieszczenia Austerii zmieniały przeznaczenie. Na parterze mieścił się m.in. urząd gminy, gminny sąd oraz szkoła, apteka, herbaciarnia i sklep spółdzielczy; na piętrze – pomieszczenia mieszkalne. W latach 1947-67 także na piętrze mieściła się gromadzka biblioteka publiczna. Od 1970 r. – centrala telefoniczna.

Budynek Austerii wpisany został do rejestru zabytków decyzją z dn. 07.05.1962 r., nr rej. 1097/43.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Anna Kaczynska.

Rodzaj: układ przestrzenny

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_UU.19835