Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski 1882 r. Wadowice

Adres
Wadowice, Wojska Polskiego 52

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. wadowicki, gm. Wadowice - miasto

Kirkut wadowicki należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na terenie Małopolski.

Jest jednym z niewielu tego typu zabytków, które uległy tylko niewielkim zniszczeniom w czasie II wojny światowej. Kirkut ma znaczną wartość historyczną dla społeczności lokalnej. Część nagrobków cmentarnych ma wysokie wartości artystyczne.

Historia

Kirkut założony został w 1882 r., a powiększono go w 1894 r. Cmentarzem zarządzało bractwo Chewra Kadisza. Kirkut był miejscem pochówku zmarłych członków miejscowej gminy żydowskiej, a także zmarłych lub poległych w działaniach wojennych w latach 1914-1918 żołnierzy żydowskich z garnizonu wojskowego w Wadowicach. Po 1945 r. cmentarz uporządkowano z inicjatywy przewodniczącego krakowskiej gminy żydowskiej Meira Jakubowicza i jej mieszkańców pochodzących z Wadowic. W czasie prac renowacyjnych m.in. poustawiano poprzewracane macewy oraz odremontowano dom przedpogrzebowy i mur otaczający cmentarz. Większe prace restauracyjno-konserwatorskie prowadzone były w latach 1992-1993 dzięki staraniom dr Dawida Jakubowicza oraz wparciu finansowemu wadowickich Żydów i ich potomków mieszkających za granicą. Działania te upamiętnia tablica w murze domu przedpogrzebowego. Ostatnia renowacja cmentarza miała miejsce w latach 1997-1999. Kirkut jest nadal czynny, ale ceremonie pogrzebowe odbywają się tu bardzo rzadko. Zarządza nim Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Krakowie.

Opis

Cmentarz o powierzchni 0.5 ha położony jest w północnej części Wadowic, przy granicy z wsią Tomice, w pobliżu toru nieczynnej linii kolejowej Wadowice-Oświęcim. Otoczony jest wysokim ceglanym murem z budynkiem bramnym i domem przedpogrzebowym z mieszkaniem dozorcy (Domem Oczyszczenia – Beit Tahara). Nad bramą umieszczona jest, częściowo czytelna, hebrajska inskrypcja z datą założenia kirkutu.  Na cmentarzu zachowało się ponad 560 nagrobków z których część jest znacznie zniszczonych lub uszkodzonych. Najstarsza zachowana macewa znajduje się na grobie Barucha Thieberga (zm. 1902 r. w wieku 82 lat), uczestnika Powstania Styczniowego w 1863 r., pierwszego Żyda, który otrzymał zezwolenie od miejscowych władz na osiedlenie się w Wadowicach (do 1819 r. w mieście obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów). Większość macew z marmuru lub z piaskowca, zakończonych jest górą odcinkami łuków, poziomo lub dwuspadowo i zdobionych rytymi lub malowanymi ornamentami roślinnymi i żydowskimi symbolami religijnymi (m.in. gwiazdą Dawida, koronami, dzbanami, misami, menorami). Epitafia są w języku hebrajskim lub częściowo w języku niemieckim albo polskim. Wykonawcami nagrobków, często na wysokim poziomie artystycznym są przeważnie kamieniarze, Wulkan z Bielska, Gawron z Wadowic i Horner z Krakowa. Na cmentarzu znajdują się m.in. groby prezesów wadowickiej gminy żydowskiej Izraela Hupperta (zm. 1917 r.), Izydora Daniela (zm. 1919 r.) i Zachariasza Klugera (zm. 1937 r.). Zagładę żydów w czasie okupacji hitlerowskiej przypomina pomnik upamiętniający Żydów z Wadowic, Cieszyna, Katowic, Żywca, Bielska, Dziedzic, Czechowic, Andrychowa, Kęt, Suchej i Zatora, zwiezionych do getta w Wadowicach przez hitlerowców i zamordowanych w latach 1942-43 w obozach zagłady w Bełżcu i Oświęcimiu, ustawiony na zbiorowej mogile 92 Żydów zamordowanych w 1943 w Makowie Podhalańskim. (spoczywających w tej mogile ekshumowano w 1964 r.).Teren cmentarza jest  porośnięty gęsto zielenią wysoką (głównie wierzbami i tujami).

Zabytek dostępny. Klucze do bramy tel. 600819122, 608277308

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 13-05-2015 r.

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_CM.20260, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_CM.24393