Ze względu na położenie na stoku wzniesienia kościół jest na terenie miasta dominantą architektoniczną.

Historia

Szczytna wzmiankowana po raz pierwszy w 1347 r., a w 1581 r. zbudowany tu ewangelicki kościół cmentarny pw. Zmartwychwstania Pańskiego. Niedługo później, w 1599 r. erygowana parafia. W 1623 r. tutejszy kościół przejęty przez katolików i przyłączony do parafii w Dusznikach. Następnie w latach 1721–1726 wzniesiony w Szczytnej kościół nowy, w duchu schyłkowej fazy wczesnego baroku z elementami baroku dojrzałego. Wczesny barok widoczny w rozwiązaniu starszej części nawy z wbudowaną wieżą, w kompozycji fasady oraz w formach portalu. Z kolei w duchu dojrzałego baroku łuki nadwieszone oraz wykroje lunet sklepiennych. Wg ryciny bazującej na rysunku z lat 30. XVIII w. elewacje kościoła dzielone pilastrami wielkiego porządku, teraz nie zachowanymi. W 1780 r. przebudowana wieża. Kościół remontowany na pocz. XIX w. W 1852 r. wieża odnowiona. Umieszczony na niej zegar wykonany przez zegarmistrza z Brzegu. Kościół rozbudowany w latach 1907-1908 przez architekta z Wrocławia Schneidera, w nawiązaniu do rodzimego, śląskiego baroku z 1 poł. XVIII w., z silniejszymi cechami baroku dojrzałego w wystroju wnętrza. Wzniesione transept oraz nowe prezbiterium z dwiema przybudówkami, w których urządzone loże patronackie dla właścicieli obu posiadłości. Ujednolicone bryła, wystrój elewacji kościoła i wygląd jego wnętrza (artykulacja wiązkami pilastrów, układ sklepienia). Wykonana też oprawa blendy na elewacji wsch. ramienia transeptu. Zrealizowana w stylu neobaroku łączonego z neoklasycyzmem w interpretacji w duchu estetyki pocz. XX w. Może przebudowane okna starszej partii nawy. Wzniesiony też zapewne obecny chór muzyczny. Wykonane sztukaterie na sklepieniu. W latach 1925–1926 odnowione elewacje. Kościół remontowany też w latach 1968–1969. Wykonana wówczas m.in. nowa polichromia wnętrza utrzymana w duchu malarstwa wczesnochrześcijańskiego.

Opis

Kościół par. pw. Św. Jana Chrzciciela nie orientowany, murowany, tynkowany, jednowieżowy, wzniesiony na planie krzyża. Prezbiterium o tej samej wysokości co transept i nawa zamknięte półkolistą absydą. Flankowane przez dwie dwukondygnacjowe przybudówki. Dobudowane do transeptu dostawionego do starszej części nawy. W skrajną, pd. partię nawy wbudowana wieża. Korpus kościoła nakryty łącznie z prezbiterium wspólnym dachem. W jego części pd. widoczne górne kondygnacje wieży z jednoprześwitowym hełmem, a na skrzyżowaniu dachów nad transeptem umieszczona sygnaturka z latarnią. Elewacje wszystkich części kościoła obecnie gładko tynkowane, zwieńczone profilowanymi gzymsami koronującymi. Fasada z górnymi kondygnacjami wieży ujętymi skrajnie uproszczonymi spływami. Portal kształtowany tektonicznie, złożony z pilastrów i z odcinka belkowania, bez naczółka, obecnie częściowo zasłonięty przez wtórną kruchtę. W fasadzie okna o łuku nadwieszonym lub prostokątne i nisze zamknięte półkoliście. W pozostałych elewacjach okna o różnych wykrojach i wielkości. Tylko otwory przybudówek przy prezbiterium oraz krucht przy transepcie w neobarokowych kamiennych obramieniach naśladujących obramienia uszakowe z guttami z 4 ćw. XVII w. Na elewacji wsch. ramienia transeptu blenda w portalowej oprawie. Wnętrze kościoła dzielone wiązkami pilastrów. W pd., tylną część nawy wbudowany murowany chór muzyczny oparty na wydłużonym przęśle sklepienia kolebkowego. Balustrada chóru muzycznego pełna, z balkonem, zdobiona tablaturą. Nad prezbiterium i pod chorem muzycznym sklepienie kolebkowe z lunetami i gurtami, nad transeptem — trójprzęsłowe żaglaste, nad nawą — kolebkowe z lunetami. Sklepienia i niektóre gurty ozdobione plafonami o wykrojach wklęsło-wypukłych. Obecnie wyposażenie kościoła złożone m.in. z dzieł barokowych, m.in. autorstwa A. Jäschkego z Barda Śląskiego Michaela Ignatza Klahra starszego i Michaela Ignatza Klahra młodszego. To architektoniczny ołtarz główny pw. Św. Jana Chrzciciela (ok. 1730), ołtarze boczne pw. Aniołów Stróżów i Św. Józefa (ok. 1729), Serca Jezusowego (1 poł. XVIII w.), ambona (ok. 1729-30) i z dwóch konfesjonałów (ok. 1730-40). Ponadto w kościele prospekt organowy w stylu historyzmu (4 ćw. XIX w.).

Zabytek dostępny przez cały rok.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 24-10-2016 r.