Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1905 - 1908 Szczecinek

Adres
Szczecinek, 3-go Maja 1

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. szczecinecki, gm. Szczecinek (gm. miejska)

Neogotycki kościół w Szczecinku wzniesiony został według projektu Oskara Hossfelda – jednego z najwybitniejszych ówczesnych berlińskich architektów specjalizujących się w budowlach sakralnych.

Kościół odznacza się dużymi walorami architektonicznymi, stanowi ważny element organizacji przestrzennej nowszej, reprezentacyjnej dzielnicy nad jeziorem. Zachował w dobrym stanie interesujące oryginalne wyposażenie wnętrza.

Historia

Dawny, średniowieczny kościół pw. św. Mikołaja w Szczecinku stał się na początku XX w. zbyt ciasny dla wzrastającej liczby ludności miasta i został rozebrany w 1909 r.  Jego funkcje przejął nowy kościół, wzniesiony w nowym miejscu latach 1905-1908. Projektantem świątyni był Oskar Hossfeld – wybitny architekt, autor projektów wielu kościołów w ówczesnych Niemczech, dyrektor Wydziału Budownictwa Nadziemnego w pruskim Ministerstwie Robót Publicznych. Kierownictwo budowy objął krajowy inspektor budowlany H. A. Schäfer. Cegły na budowę dostarczyła cegielnia Krüger und Treptow ze Złocieńca.  W ciągu dwóch lat powstała neogotycka budowla stanowiąca dominantę architektoniczna nadjeziornej dzielnicy. Szczególną uwagę skupiał bogaty wystrój wnętrza. Zostało ono ozdobione polichromią, której autorem był malarz Fey. Elementy artykulacji architektonicznej podkreślono kolorem jasnoczerwonym, który kontrastował z białym tłem. Gwiaździste sklepienia ozdobiono wicią roślinną oraz ornamentem w formie dużych, czarnych i niebieskich kwiatów, a podłucza arkad – białymi ornamentami na ciemnoczerwonym tle. Dolne partie ścian pokryto czerwonym boniowaniem. Szczególnie bogatą polichromię wykonano we wnętrzu prezbiterium. Ściany po bokach okien ozdobiło tu osiem  całopostaciowych wyobrażeń aniołów z wysokimi baldachimami. Cztery okna przeszklono barwnymi ornamentalnymi i figuralnymi witrażami. W pozostałych oknach znalazły się monochromatyczne witraże o różnych wzorach ornamentalnych, a w niewielkich otworach naw bocznych pod emporami – witrażyki z przedstawieniami według miedziorytniczej Malej Pasji Albrechta Dürera. W bogatej, barwnej i obficie złoconej nastawie ołtarzowej o wysokości 8 metrów umieszczono rzeźbiarską grupę Ukrzyżowania oraz dwie kopie obrazów Martina Schongauera, przedstawiających Boże Narodzenie i Zmartwychwstanie Chrystusa. Okazała ambona została wykonana z piaskowca. Posadzkę kościoła wykonano z ceramicznych płytek w kolorach czarnym i czerwonym, układanych w różne wzory. We wnętrzu zainstalowano oświetlenie gazowe, do którego przystosowano wiszące świeczniki wykonane na wzór istniejących wcześniej. Po obu stronach prezbiterium zaplanowano aneksy, z których północny służył jako zakrystia, południowy – jako sala dla konfirmantów. Dla uniknięcia zamakania mur posadzkę kościoła usytuowano ok. 1 m nad poziomem gruntu, a ceglane mury posadowiono na cokole z ciosów granitowych. We wnętrzu znalazło się 1.200 miejsc siedzących. Koszt całej inwestycji wyniósł 335 tys. marek.

Podczas 2. wojny światowej kościół doznał jedynie nieznacznych uszkodzeń. Już 15.09.1945 r. został on poświęcony jako katolicki, a zaistniałe szkody wkrótce usunięto. W latach 1945-1951 wykonano remont uszkodzonej przez pociski wieży i dachu, usuwając częściowo zniszczoną sygnaturkę. W 1953 r. firma Leona Drapiewskiego z Poznania wykonała malowanie wnętrza, częściowo odnawiając poniemieckie polichromie. W tym czasie ustawiono też ołtarze boczne. W latach 70. XX w. na starej posadzce z płyt ceramicznych ułożono posadzkę granitową. Pod koniec lat 80. XX w. wymieniono pokrycie hełmu wieży oraz prezbiterium na blachę miedzianą.

Opis

Kościół w Szczecinku położony jest na południe od starego miasta, po  wschodniej stronie ulicy 3 Maja, stanowiącej północny odcinek alei biegnącej w kierunku południkowym, wzdłuż brzegu jeziora. Po przeciwnej, zachodniej stronie ulicy rozciągają się ogrody przy zamku Książąt Pomorskich. Działka kościelna usytuowana jest na narożniku alei 3 Maja od zachodu i ulicy Powstańców Wielkopolskich od północy, stykając się od północnego zachodu z placem Sowińskiego, będącym skrzyżowaniem głównych arterii w tej części miasta.   Bezpośrednio na południe kościoła położony jest nowy dom parafialny, nieco dalej – gmach dawnego starostwa z końca XIX w. Teren przykościelny, z trawnikiem i wysokimi drzewami, oddzielony jest niskim ogrodzeniem – metalową barierą na kamiennych słupkach i cokole.  

Kościół neogotycki, orientowany, jest krótką trójnawową, dwuprzęsłową pseudohalą emporową, z transeptem, kwadratową wieżą od zachodu oraz krótkim prezbiterium zamkniętym pięcioma bokami dziesięcioboku od wschodu. Wieża ujęta po bokach prostokątnymi aneksami klatek schodowych, stanowiącymi przedłużenie płytkich naw bocznych. Przęsła nawy głównej i transeptu krótkie, na rzucie poprzecznie usytuowanych prostokątów, przęsło prezbiterium skrócone do połowy długości przęseł nawy. Pomiędzy skrzydłami transeptu i prezbiterium usytuowane aneksy klatek schodowych, po bokach apsydy ołtarzowej – zakrystia (od północy) i dawna sala dla konfirmantów (od południa). Północna przybudówka zakończona od wschodu trójboczną apsydą.

Bryła świątyni strzelista, dość zwarta. Wieża zwieńczona smukłym hełmem o kształcie ostrosłupa na ośmiobocznej podstawie. Korpus nawowy i prezbiterium nakryte wspólnym dachem dwuspadowym wraz z aneksami przywieżowymi wtopionymi w bryłę naw oraz niższymi aneksami klatek przy prezbiterium. Skrzydła transeptu nakryte osobnymi dachami dwuspadowymi, niższymi od dachów korpusu. Prezbiterium o dachu pięciopołaciowym flankowane po bokach dwiema znacznie niższymi przybudówkami zakrystii, nakrytych dachami dwuspadowymi.  

Kościół murowany z cegły, na cokole z ciosów granitowych. Elewacje oblicowane czerwoną cegłą klinkierową. Wnętrze nakryte sklepieniami gwiaździstymi i krzyżowymi, dachy kryte dachówką ceramiczną, z wyjątkiem wieży i prezbiterium, które pokryte blachą miedzianą.

    

Ceglane lico elewacji ożywione tynkowanymi blendami. Otwory drzwiowe i okienne zamknięte łukiem ostrym.  W zachodniej elewacji wieży usytuowany główny dwudzielny portal wejściowy do kościoła. Trzon wieży rozczłonkowany z trzech stron wielkimi ostrołukowymi trójdzielnymi blendami, a w górnej części mniejszymi wąskimi blendami, tworzącymi rytmiczny układ pod otworami dzwonnymi. Całość zwieńczona narożnymi wieżyczkami oraz wysokimi szczytami o analogicznej blendowej dekoracji. W pola trzech szczytów wkomponowane kwadratowe tarcze zegarowe. Boczne elewacje korpusu nawowego i transeptu oszkarpowane, przeprute dużymi dwudzielnymi oknami oraz małymi oknami w dolnej partii, górą pod okapem dachu i pod szczytami elewacji transeptu ozdobione rzędem ostrołukowych blend.  Bogata dekoracja blendowa skupiona ponadto w przywieżowych  półszczytach elewacji zachodniej, szczytach transeptu oraz niewielkim szczycie południowego aneksu prezbiterium. Ściany prezbiterium opięte szkarpami z podwójnym uskokiem, przeprute oknami identycznymi jak nawy, ozdobione pionowymi pasami ornamentu wzdłuż szkarp oraz ceramicznym fryzem podokapowym.

Wnętrze kościoła centralizujące, z krótką szeroką nawą główną, nieco od niej niższymi płytkimi nawami bocznymi oraz krótkim trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Szeroka i stosunkowo płytka apsyda ołtarzowa wydzielona łukiem tęczowym. Ściany poniżej okien oddzielone fryzem złożonym z małych, kwadratowych wnęk, rozczłonkowane ostrołukowymi blendami mieszczącymi mniejsze blendy o kształcie biforium. Gwiaździste sklepienia oparte na ośmiobocznych filarach międzynawowych. Nawa główna otoczona z trzech stron emporami wspartymi na masywnych łukach odcinkowych pomiędzy filarami, w zachodnim przęśle nawy głównej oraz w skrzydłach transeptu – dodatkowo na kolumnach  o wielobocznych i spiralnie skręconych trzonach. Przedpiersia empor wysunięte ku nawie głównej, podzielone kwadratowymi płycinami zamkniętymi łukiem „w ośli grzbiet”, ozdobione maswerkami. Wnętrze kościoła dekorowane polichromią – figuralną i ornamentalną na  ścianach i sklepieniach apsydy, ornamentalną w podłuczach arkad i obramieniach płycin w przedpiersiach empor. W apsydzie pomiędzy oknami rozmieszczone całopostaciowe wyobrażenia aniołów (osiem postaci), na wysklepkach sklepienia – tonda z symbolami ewangelistów.  W oknach apsydy barwne witraże – każdy z dwoma dużymi tondami mieszczącymi scenę z życia Chrystusa, w pozostałych oknach przezroczyste przeszklenie witrażowe o wzorze ornamentalnym, w oknach  dolnych kondygnacji naw bocznych i transeptu wmontowane niewielkie witrażyki en grisaille ze scenami z Małej i Dużej Pasji Albrechta Dürera. We wszystkich wejściach do kościoła zachowane oryginalne drzwi z dekoracyjnymi okuciami. We wnętrzu świątyni bogate neogotyckie wyposażenie. Ołtarz snycerski z grupą Ukrzyżowania oraz dwiema kopiami obrazów Martina Schongauera, przedstawiających Boże Narodzenie i Zmartwychwstanie Chrystusa. Ambona o kamiennym korpusie, nawiązująca stylistyką do późnego gotyku. Chrzcielnica kamienna. Organy o prospekcie bogato zdobionym snycerskim ornamentem oraz dwiema figurami aniołów. Komplet ławek o policzkach indywidualnie zdobionych polichromią. Płyta nagrobna, barokowa, 1623 r., z okresu powojennego – dwa ołtarze boczne i dwa konfesjonały bogato zdobione snycerką.

Obiekt zazwyczaj ogólnodostępny, w przypadku gdy kościół zamknięty zwiedzanie po uzgodnieniu z księdzem proboszczem.

Opr. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 24-01-2019 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Bogusław .

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.112884