Historia obiektu

Murowany dwór w stylu barokowym wniesiony został w ostatniej dekadzie XVIII w. przez Piotra Starzeńskiego h. Lis. (1722-1797), który przejął dobra ziemskie w Grabownicy po śmierci swojego brata Aleksandra, męża Konstancji Górskiej, córki dotychczasowego dziedzica Piotra Górskiego. W 2. ćw. XIX w. Wojciech Kajetan Starzeński, syn Piotra Starzeńskiego sprzedał miejscowe dobra ziemskie Teofilowi Wojciechowi Ostaszewskiemu (1807-1889). Przeprowadził on gruntowną przebudowę dworu, nadając mu okazały kształt reprezentacyjnej rezydencji ziemiańskiej, m.in. nadbudowując budynek o jedno piętro. Jego syn Kazimierz Ostaszewski (1864-1949) odsprzedał w 1889 r. miejscowy majątek ziemski Pawłowi Tyszkowskiemu (zm. w 1920 r.). Ten ostatni zapisał go w testamencie z 1912 r. na rzecz Akademii Umiejętności w Krakowie. W okresie 1920-1939 majątek ziemski w Grabownicy Starzeńskiej obejmujący powierzchnię 600 ha należał do Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, z której środków w latach 1927-1928 przeprowadzono remont budynku dworu. Przekształcono wtedy m.in. jego elewacje w stylistyce eklektyzmu. Po zakończeniu okupacji niemieckiej w 1944 r. zespół dworski został przejęty na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez PGR w Grabownicy Starzeńskiej, a od lat 70. XX w. przez Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej w Brzozowie. W latach 1976-1982 częściowo zdewastowany i pozbawiony dawnego wyposażenia dwór przeszedł gruntowny remont, który objął przede wszystkim jego wnętrza (m.in. przemurowanie ścian, wymiana stolarki okiennej, adaptację piwnic) oraz pokrycie dachu. Prace remontowo-budowlane zrealizowane zostały przez PP PKZ, Kierownictwo Grupy Robót w Krośnie. Od 1992 r. dwór i otaczający go park znajdowały się przejściowo w zarządzie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Później dawny dwór przeszedł na własność prywatną i zaczął być wykorzystywany jako lokal gastronomiczno-usługowy. Obecnie w zabytkowym budynku dawnego dworu funkcjonuje restauracja „Pałacowa”.

Opis obiektu

Zespół dworski usytuowany jest w zach. części wsi w dolinie rzeki Stobnicy, przylegając od strony pn. do drogi wojewódzkiej nr 886. Teren parku dworskiego położony na terenie lekko opadającym w kierunku pn.-zach. otoczony jest metalowym ogrodzeniem rozciągniętym na niewysokich ceglanych słupkach. Budynek pałacu o dwóch kondygnacjach od strony frontowej, a od strony elewacji ogrodowej parterowy z przyziemiem na skutek naturalnego spadku terenu. Budynek podpiwniczony nakryty dachem o pokryciu z blachy ocynkowanej. Nad środkową częścią budynku ozdobny dach mansardowy z charakterystycznym wybrzuszeniem od strony elewacji frontowej i ogrodowej. Od strony wsch. i zach. budynek nakryty jest dachem trójspadowym. W elewacji frontowej znajduje się czterofilarowy portyk podtrzymujący reprezentacyjny obszerny taras z kutą balustradą. Budynek murowany wzniesiony z cegły, otynkowany, podpiwniczony na rzucie prostokąta z trójosiowymi ryzalitami w części środkowej dziewięcioosiowej elewacji. Elewacja frontowa z boniowaną dolną kondygnacją, która występuje również od strony elewacji ogrodowej na wysokości przyziemia. Okna prostokątne o jednakowej wielkości, w elewacji frontowej w kondygnacji górnej okna z trójkątnymi oraz prostymi naczółkami. W elewacjach bocznych okna prostokątne z naczółkami trójkątnymi. Pod gzymsem wieńczącym znajdują się niewielkie prostokątne okienka. Kondygnacje we wszystkich elewacjach rozdzielone są gzymsem kordonowym.

Dostępność obiektu. Zabytek dostępny z zewnątrz.

Autor noty: Oprac. dr Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 27.10.2023 r.