Jego początki sięgają 1856 r., kiedy to w trakcie poszukiwań złóż soli natrafiono na lecznicze źródła solanki. Do dzisiaj na terenie kompleksu,

w obrębie zrewaloryzowanego Parku Zdrojowego zachowała się cenna zabudowa uzdrowiskowa pochodząca z 2 poł. XIX w., tj. okresu kształtowania się kurortu.

Historia

Początki uzdrowiska sięgają roku 1856, kiedy to w trakcie prowadzonych przez władze pruskie poszukiwań złóż soli natrafiono na pokłady węgla kamiennego oraz solanki. Działające do dzisiaj uzdrowisko założył pszczyński lekarz Adolph Bäbel, mistrz murarski Wilhelm Czech oraz handlarze Heinrich Schiller i Lustig na pocz. lat 60. XIX w. Po potwierdzeniu leczniczych właściwości pochodzącej ze źródła Maria solanki na terenie zespołu wzniesiono pierwsze budynki sanatoryjne w postaci: domu zdrojowego, łazienek oraz wybudowanej w 1862 r. pijalni wód leczniczych, tzw. starej pijalni, w której mieści się obecnie kawiarnia. Intensywny rozwój uzdrowiska pociągnął za sobą jego sukcesywną rozbudowę. W 1874 r. wzniesiono pawilon Wrzos, tzw. Kurthotel, w 1880 r. neobarokowy hotel Prezydent, pod koniec XIX w. powstał tzw. Nowy Dom Zdrojowy, który stanowi aktualnie siedzibę szpitala, a także zachowany do dzisiaj pawilon Górnik z 1897 r. Zasadniczy wpływ na rozwój kurortu odegrało uruchomienie 24 czerwca 1870 r. połączenia kolejowego, tzw. Rechte-Oderufer-Eisenbahn, powstałego z inicjatywy księcia pszczyńskiego. W trakcie I wojny światowej zabudowa uzdrowiska wykorzystywana była jako lazarety wojskowe, a następnie jako obóz dla uchodźców z Czech oraz

z terenów Opolszczyzny. W latach 20. XX w. teren uzdrowiska przeszedł modernizację, jednocześnie podwyższając swoje standardy. Sytuacja prosperity nie trwała jednak długo, w związku  z wybuchem II wojny światowej oraz trwającymi działaniami zbrojnymi zabudowa uzdrowiskowa, a także jej wyposażenie uległy zniszczeniu oraz silnej degradacji. W 1953 r. przedsiębiorstwo Polskie Uzdrowiska podjęło decyzję o zamknięciu kurortu. Zbawienne w skutkach okazały się plany Wydziału Zdrowia Wojewódzkiej Rady Narodowej z siedzibą w Katowicach, który tego samego roku postanowił zagospodarować teren uzdrowiska na potrzeby Wojewódzkiego Szpitala Przeciwreumatycznego. Przedmiotowy profil działalności prowadzony jest na terenie Goczałkowic do dzisiaj. 2 poł. XX w. przyniosła sukcesywny remont zabudowy, a także rozbudowę kurortu o kolejne obiekty. W 1968 r. oddano do użytku sanatorium dziecięce, a w 1980 r. na terenie kompleksu wybudowano zakład przyrodoleczniczy. W ostatnich latach kompleksowej rewaloryzacji poddano założony na pocz. XX w. Park Zdrojowy, stanowiący integralny element założenia.

Opis

Zespół zabudowy uzdrowiskowej zlokalizowany jest w pd. części miejscowości, w bezpośrednim sąsiedztwie stawu Maciek, na pn. wsch. od stacji PKP Goczałkowice-Zdrój. Poszczególne obiekty znajdują się wzdłuż ul. Uzdrowiskowej, w obrębie zrewitalizowanego parku zdrojowego z pocz. XX w.

Ukształtowany w 2 poł. XIX w. zespół buduje zabudowa uzdrowiskowa, zakomponowana wzdłuż głównej arterii komunikacyjnej, tj. ul. Uzdrowiskowej oraz założony na pow. 7 ha Park Zdrojowy. Położony w części zach. teren zieleni urządzonej posiada swobodny układ oparty o płynnie poprowadzone alejki spacerowe oraz nasadzenia zieleni wysokiej. W jego zach. części znajdują się dwa ustawione kalenicowo względem głównej ulicy zdrojowej budynki o funkcji publicznej, tj. dawny Pawilon Wrzos, obecnie sanatorium, a także zlokalizowany w pd.-zach. narożniku działki budynek administracyjny, nieprzerwanie pełniący swoje pierwotne funkcje. Pawilon Wrzos powstał w 1874 r.

i jest to prosty jedno- i dwukondygnacyjny budynek, wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem. Jego walory dekoracyjne podkreśla konstrukcja szachulcowa

z wypełnieniem z cegły, a także oszczędny detal snycerski. Najokazalszy element zespołu stanowi natomiast wzniesiony w stylu manieryzmu z elementami neobarokowymi budynek administracyjny. Ten dwukondygnacyjny obiekt wykonany w konstrukcji murowanej, z boniowaniem w narożach, posiada stosunkowo zwartą bryłę, wzniesioną na rzucie prostokąta i nakrytą dachem mansardowym w części korpusu głównego. Dodatkowo wzdłuż jego elewacji wsch. i pn. dostawiono obszerną, drewnianą werandę. Po przeciwległej stronie ulicy znajduje się stara pijalnia, obecnie kawiarnia, stanowiąca równocześnie najstarszy zachowany budynek na terenie uzdrowiska. Ten jednokondygnacyjny obiekt o zwartej bryle został wykonany w konstrukcji szachulcowej, a jego charakterystyczny detal tworzą okrągłe otwory okienne o ozdobnym, drobnym podziale wypełnionym dwubarwnym szkłem. Ostatni element zespołu, wysunięty najbardziej na wsch. stanowi Pawilon Górnik, obecnie siedziba biblioteki. Jest to wykonany w konstrukcji murowanej, trzykondygnacyjny budynek o zwartej bryle nakrytej dwuspadowym dachem z płytkim ryzalitem na osi w elewacji frontowej oraz tylnej. Jego prosty detal zdobniczy ogranicza się zasadniczo do ciemnych pasów klinkierowanej cegły, łukowatych nadproży oraz niewielkiej wykonanej w konstrukcji drewnianej werandy dostawionej do jego bocznej, wsch. elewacji o oszczędnym detalu snycerskim.

Obiekty dostępne od zewnątrz, wyjątek stanowi stara pijalnia w której obecnie mieści się ogólnie dostępna kawiarnia.

Opr. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 02-02-2018 r.