Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Bateria NZW XVIIIc „Las” - Zabytek.pl

Bateria NZW XVIIIc „Las”


architektura obronna 1887 r. Żurawica

Adres
Żurawica, Armii Krajowej

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Żurawica

Bateria międzypolowa NZW XVIIIc „Las” w obwałowaniu rdzenia Noyau Twierdzy Przemyśl jest częściowo zachowany.

Ma duże wartości naukowe i historyczne jako zabytek architectury militaris oraz jako element wewnętrznego pierścienia fortyfikacji twierdzy – unikalnego w skali europejskiej, zachowanego prawie w komplecie, systemu tego typu obwarowań.

Historia

Budowę wewnętrznej, ciągłej linii obronnej – rdzenia Noyau planowano od 1872 r. Pierwszy projekt rdzenia opracował gen. Daniel Salis Soglio, ówczesny Generalny Inspektor Inżynierii Fortecznej w Przemyślu. W 1877 r. oraz w 1884 r. zmodyfikował go Anton Werner, szef Dyrekcji Inżynierii Fortecznej dla Galicji we Lwowie. Jednak rozpoczęte w 1877 r. prace fortyfikacyjne objęły jedynie pierścień zewnętrzny. Budowę rdzenia odkładano na okres mobilizacji. Dopiero w 1887 r., w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w Europie i zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją, Salis Soglio uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. Przygotowanie wojenne twierdzy objęło rekonstrukcję dzieł zbudowanych w poprzednim okresie, budowę nowych baterii i szańców pierścienia zewnętrznego oraz tzw. „linii wspierającej”, budowę dróg fortecznych, magazynów, rozbudowę szpitala. Budowę rdzenia Noyau o długości 16 km otaczającego miasto na obu brzegach Sanu ukończono do listopada 1887 r. Zadaniem rdzenia było zabezpieczenie centrum twierdzy z licznymi magazynami przed niespodziewanym, gwałtownym atakiem rosyjskiej konnicy bezpośrednio po rozpoczęciu działań wojennych, przed przygotowaniem zewnętrznej linii fortów do obrony. Rdzeń z bramami fortecznymi spełniał także rolę policyjną – umożliwiał kontrolowanie ruchu osób.

Bateria NZW XVIIIc „Las” powstała wraz z całym rdzeniem Noyau w 1887 r. Pierwotnie nazywała się Batterie 21 „Wald” (Bateria 21 „Las”). Taka nazwa widnieje na mapie Twierdzy Przemyśl Spezial-Übersichts-Plan von Przemysl, Blatt 12 ŻURAWICA, skala 1:10000, z 1897 r. i w zestawieniu dzieł obronnych Twierdzy Przemyśl z 1901 r. W zestawieniu tym wymieniono uzbrojenie baterii – 2 działa 8 cm M.75 oraz załoga złożona z 16 artylerzystów. Dzieło było międzypolowym punktem oporu flankującym linie łączące poszczególne obiekty rdzenia oraz blokowanie doliny potoku Żurawianka. W kolejnym zestawieniu dzieł obronnych twierdzy z 1909 r. szaniec ze zmienioną nazwą Noyauzwischenwerk XVIIIc Wald był uzbrojony w 2 działa polowe 9 cm Feldkanone M.75/96. Prawdopodobnie podczas walk o Twierdzę Przemyśl w 1914 i 1915 r. bateria nie odegrała większej roli.

Po II wojnie światowej, w związku z budową parkingu, zlikwidowano poprzecznice i schrony pogotowia baterii.

Opis

Bateria międzypolowa w formie półstałego szańca w obwałowaniu rdzenia Noyau, zbudowana w systemie poligonalnym. Zlokalizowana jest w pn. części II obwodu obronnego, na granicy dzielnicy Przemyśla Zasanie i wsi Żurawica, w leśnym terenie, tzw. Parku Zasańskiego. Na zapleczu baterii przebiega dawna droga rokadowa rdzenia Noyau, ob. ul. Armii Krajowej. Na terenie baterii zlokalizowany jest plac parkingowy.  Bateria założona jest na planie redanu z szyją pierwotnie zamkniętą palisadą drewnianą, ob. otwartą. Zachowany są wały i fosy czół oraz barków. Poprzecznice i schrony pogotowia niezachowane.

Do obu skrzydeł baterii przylega obwałowanie rdzenia. Na krótkich odcinkach, na styku z barkami baterii, obwałowanie rdzenia ukształtowane jest kleszczowo, w celu flankowania barków dzieła obronnego. Lewoskrzydłowe ramię kleszczowe zostało częściowo zniwelowane na skutek przeprowadzenia drogi dojazdowej do rozdzielni gazu. Ramię prawoskrzydłowe jest zachowane. Wały i fosa zarośnięte są drzewami i krzewami.

Dostępność. Zabytek jest dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 27.09.2019 r.

Rodzaj: architektura obronna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  betonowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BL.88942