Historia

Początki istnienia zamku datuje się na poł. XIII w. Budowla ta, pierwotnie drewniana, została przebudowana w czasach Kazimierza Wielkiego na murowaną w stylu gotyckim. W XVI w. żupnik krakowski Seweryn Boner dokonał przebudowy zamku w stylu renesansowym. Wiadomo, że dodane zostały attyki oraz niewielka wieżyczka zegarowa. Zamek pełnił również rolę obronną poprzez włączenie go w system miejskich fortyfikacji i bezpośrednie połączenie z murami miejskimi. Dodatkowo posiadał basztę ze stanowiskami strzeleckimi oraz niewielki arsenał. Do 2 poł. XVIII w. zamek dotrwał bez większych zmian. Jak wynika ze źródeł pisanych, zamek posiadał duża salę reprezentacyjną, kancelarię pisarza, jadalnię, dwie izby ozdobione herbami królewskimi i obrazami świętych oraz kaplicę św. Stanisława. W zamku żupnym wielokrotnie gościli polscy monarchowie wizytujący żupę - Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Stefan Batory, August II Mocny. W l. 1731-32 rozebrane zostało pd. skrzydło zamku. Pozostawiono skrzydło XVI-wieczne, pn, które przebudowano od fundamentów, ukształtowano wówczas zasadniczy rzut dzisiejszego budynku. Po rozbiorach Polski budynek zajęli urzędnicy austriaccy niezwiązani z kopalnią. Wyburzone zostały mury, baszta, budynek arsenału, a ściany zamku ogołocono ze zdobień. W 1875 r. doszło do przebudowy zamku w oparciu o projekt architekta Karola Witza. Przebudowa nadała budynkowi charakter kamienicy czynszowej o cechach eklektycznych. Pod koniec XIX w. zlikwidowano wysoki, czterospadowy dach, elewacja frontowa ozdobiona została drewnianym gankiem z balkonem o ażurowej dekoracji stolarskiej. Ok. 1910 r., elewacja tylna zabudowana została drewnianym gankiem, obniżono dach. Obecny zamek żupny to skrzydło pn. zachowane z zamku pierwotnego.

Opis

Budynek wolnostojący, usytuowany jest przy ul. Regis 3, naprzeciw wejścia na bocheńskie planty. Założony na rzucie prostokąta, piętrowy. Podpiwniczony w całości. Nakryty dachem dwuspadowym wspartym na profilowanych rysiach. Murowany z cegły i kamienia. Dach kryty dachówką. Pięcioosiowy z przechodnią sienią w osi środkowej. Elewacje ukształtowane w 1870 r., tynkowane. W elewacja frontowej drewniany ganek wsparty na profilowanych stupach z trójkątnym szczytem, balustrada i szczyt wycinane ażurowo w desce. Tylna elewacja zabudowana drewnianym gankiem. Przez stulecia następowały zmiany w architekturze przedmiotowego budynku. Obecny wygląd będący wynikiem przebudowy z XIX w., nie odzwierciedla rzeczywistej wartości historycznej i naukowej budynku, która znana jest z licznych źródeł i dokumentów.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac.: Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 16-01-2018 r.