Ma też wartości artystyczne, m.in. ze względu na bogate wystroje elewacji i wnętrz oraz ze względu na starannie wykonany detal architektoniczny. Pozostaje świadectwem wysokiego poziomu umiejętności lokalnych budowniczych, kamieniarzy i innych rzemieślników czynnych w końcu XIX w. na Ziemi Kłodzkiej w dziedzinie budownictwa.

Historia

Pierwszy przekaz o prywatnym mieście Nowa Ruda z r. 1352. Po 1808 r. dzięki reformie administracji państwowej (Steina i Hardenberga) miasto już samodzielną gminą miejską, ale o niższym statusie niż dawne królewskie miasta Ziemi Kłodzkiej. Pierwszy ratusz w Nowej Rudzie w najstarszym centrum miasta, przy ul. Cmentarnej. W latach 1442–1446 r. na rynku Górnego Miasta zbudowany ratusz drewniany. Kolejny wzniesiony tu ok. 1540 r. lub w 1577 r. Drewniany z murowanymi piwnicami. Powiększony w 1595 r. o ławy mięsne i chlebowe. Zniszczony w pożarze w 1622 r. Odbudowany jako murowany, późnorenesansowy, dwukondygnacjowy, nakryty dwoma równoległymi dachami, nadal połączony z budynkami ław. W 2 poł. XVII w. wzniesiona na jednym z dachów ośmioboczna sygnaturka z hełmem z latarnią. W latach 1844–1845 zbudowany kolejny ratusz, wg projektu wykonanego przez cieślę Wendlera ze Ścinawki Średniej, opartego na projekcie autorstwa królewskiego inspektora budowlanego Friedricha z Kłodzka. Wykorzystane częściowo piwnice nowożytnego ratusza. Nowy ratusz zbudowany jako trzykondygnacjowy, o zwartej bryle, nakryty dachem płaskim, mający wystrój elewacji w stylu neoklasycyzmu, złożony z gzymsowań oraz z prostych obramień okiennych. Później wzniesiona na dachu ratusza niewielka wieża. W ratuszu m.in. siedziby sądów oraz areszt, a sala obrad rady miejskiej urządzona w budynku przy ul. Kościelnej. W 1889 r. po wzniesieniu budynku sądu podjęta przebudowa ratusza. Projekt wykonany przez budowniczego Heidenricha z Kopic, częściowo wykorzystany przez E. Bergera, architekta Magnisów z Bożkowa i architekta Seifferta z Wrocławia. Ratusz budowany w latach 1892–1894. Zachowane układ piwnic starszego ratusza i jego kubiczna bryła, teraz urozmaicona. Wystrój elewacji i wnętrz utrzymany w stylu historyzmu z dominującym neorenesansem łączonym z neoklasycyzmem, neobarokiem i z budownictwem drewnianym.

Opis

Ratusz murowany z kamienia i cegły, tynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, czterotraktowy. O urozmaiconej bryle, trzykondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym ściętym. Elewacje komponowane głównie asymetrycznie. Dzielone oszczędnym gzymsowaniem. Układ otworów komponowany. Kamieniarka (licówka, elementy struktury architektonicznej i obramienia otworów) z czerwonego lokalnego piaskowca. Dodatkowo sgraffito, emblematy cechu sukienników i górników oraz dekoracyjne elementy kute. W osi elewacji frontowej ryzalit z portykiem w przyziemiu, kształtowany w formie spiętrzonych wykuszy. Zwieńczony wysokim, trójkątnym szczytem stanowiącym ścianę trzonu sygnaturki. W pozostałych elewacjach wykusz z klatką schodową, loggia oraz ozdobne szczyty i lukarny. Przy wsch. narożniku ratusza umieszczona barokowa fontanna z figurą Św. Floriana (1756 r.) uzupełniona o neobarokową misę. Główna klatka schodowa reprezentacyjna, zaprojektowana na wzorach z barokowej architektury rezydencjonalnej. Częściowo jednoprzestrzenna. Otwarta ku kondygnacjom arkadami opartymi na kamiennych słupach lub kolumnach. Nakryta stropem z drewnianymi, profilowanymi fasetami i z lustrem ozdobionym polichromią (Jaskółki na tle nieba). Schody z kutą, ozdobną, neobarokową balustradą. Najważniejsze wnętrza ratusza na II piętrze. Dwa nakryte drewnianymi, ozdobnymi, neorenesansowymi stropami. Nad Małą Salą posiedzeń założone drewniane sklepienie pozorne. Najokazalsza duża sala posiedzeń rady z drewnianą, płycinową boazerią. Nakryta stropem nawiązującym do angielskich stropów renesansowych. Dekoracyjnie potraktowana i zdobiona zaciosami nośna konstrukcja stropu. W oknach początkowo witraże z dekoracją heraldyczną, m.in. z herbami Śląska, Nowej Rudy, Radkowa, Kłodzka i Bystrzycy Kłodzkiej. W latach ok. 1928–1940 wykonane obecne, ozdobne przeszklenie okien sali, z wyszlifowanymi niektórymi wydarzeniami z historii miasta, scenami rodzajowymi i postaciami symbolizującymi zajęcia mieszkańców Nowej Rudy. Zachowane w dużym stopniu oryginalna stolarka drzwiowa, boazerie, witraże o wzorach geometrycznych oraz żyrandol w stylu art deco z przedstawieniami zawodów (1928 r.).

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 21.01.2016 r.