Historia

Radków, najstarsza, przygrodowa osada z kościołem Św. Bartłomieja, położona na gruntach Ratna i na części wsi Leśna, przy lokalnej drodze z Kłodzka do Broumowa. Lokowana na nowym miejscu już w 3 ćw. XIII w. lub w latach 1310–1322. Pierwsza wzmianka o mieście Radków z roku 1322. W 1336 r., w dokumencie króla Jana Luksemburskiego Radków określony jako miasto królewskie, a na przełomie XIV i XV w. w szczytowym okresie rozwoju. W 1409 r. nadane miastu przez króla Wacława przywilej wolnych sobotnich targów mięsnych, zbożowych i chlebowych, a w r. 1418, po wzniesieniu murów miejskich — nowe prawa miejskie. W 1485 r. odnotowana w Radkowie działalność sukienników. Ok. 1550 r. wprowadzona reformacja. W XVI w. w Radkowie rozkwit handlu i rzemiosła cechowego, w tym sukiennictwa. To podstawa ówczesnej zamożności radkowskich mieszczan. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), w wyniku popierania protestantyzmu i antycesarskich wystąpień miasto utraciło swe dobra, prawa miejskie i przywileje. W czasie wojny Radków częściowo opuszczony. Prawa miejskie powoli odzyskiwane, ale po 1648 r. miasto już nie podniosło się z upadku. W 1738 r. prawie cała zabudowa w obrębie murów miejskich i częściowo na Przedmieściu Wrocławskim zniszczone przez pożar. W XVIII w. Radków miastem rolniczym. Dobrze rozwinięte browarnictwo, produkcja wyrobów z lnu i w mniejszym stopniu sukiennictwo. Od końca XVIII w. początki ruchu turystycznego, w 2 poł. XIX w. rozwój turystyki, ponieważ miasto punktem wyjścia w Góry Stołowe i miejscowością letniskową. W 1903 r. zbudowana linia kolejowa ze Ścinawki Średniej do Radkowa, przedłużenie linii Kolei Sowiogórskiej.

Opis

Układ urbanistyczny Radkowa ukształtowany już w XIII w. Z centralnie usytuowanego rynku rozplanowanego na łagodnym stoku wzniesienia, na rzucie nieregularnego prostokąta wyprowadzonych osiem ulic. Rozplanowanie miasta stosunkowo regularne, porównywalne z układami urbanistycznymi Kłodzka, Bystrzycy, czy też Lądka. Początkowo Radków miastem otwartym bez obwarowań, które zbudowane dopiero przed 1407 r. Wzniesiony pas muru z trzema bramami Broumowską, Wrocławską i Kłodzką, oraz z furtami. Ze względu na brak miejsca w obrębie murów miejskich nowy kościół parafialny wzniesiony poza nimi, na południe od miasta i otoczony odrębnym murem. Tak wykształcony ok. 1580 r. nieregularny plac kościelny. Jeszcze około 1739 r. średniowieczny układ miasta bez większych zmian, a zwarta zabudowa tylko we frontowych częściach działek. Do 1856 rozebrane mury miejskie i wytyczona wzdłuż ich przebiegu ulica okólna, promenada. Historyczna zabudowa Radkowa złożona z: → kościoła ewangelickiego, obecnie katolickiego, par. pw. Św. Doroty (1580), → drugiego kościoła ewangelickiego, obecnie katolickiego pw. Św. Andrzeja Boboli, z →ratusza (1545), szpitala przy ul. Szpitalnej 2 (1892–1893), budynku dworca kolejowego (1903) oraz z budynków mieszkalnych. Początkowo zabudowa Radkowa głównie drewniana, a ok. 1425 r. tylko niektóre domy murowane, jak np. dom wójtowski. W XVI w. wymurowane kamienice rynkowe i niektóre domy przy ulicach, co świadectwem ówczesnej zamożności tutejszych mieszczan. Budynki te głównie o układach ze skrajną sienią oraz z wnętrzami nakrytymi sklepieniami kolebkowymi z lunetami i z wyciągniętymi szwami naśladującymi sklepienia sieciowe. Domy budowane jako szczytowe, z portalami, fascjowymi obramieniami okiennymi oraz często ze sgraffitem. Okazałość ich form i poziom wykonania na podobnym poziomie jak w ówczesnej architekturze rezydencjonalnej. Obecnie relikty tych domów zachowane w budynkach przy ul. Krótkiej 3 (1546), ul. Kościelnej 1 (1560), Rynku 3 (1577), 11 (XVI w., ok. 1620), 15 (1 ćw. XVII w.), 17 (XVI w.), 20 (1618), 21 (3 ćw. XVI w.), 22 (pocz. XVII w.) i przy ul. Grunwaldzkiej 1 (ok. 1600). W XVIII w. domy przebudowywane w stylu barokowym, a w XIX stuleciu w stylu historyzmu, z dominacją neoklasycyzmu. Wówczas zmieniane ich sylwety ze względu na likwidację szczytów.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 21.06.2016 r.