Krótki opis

Drewniane Kościoły Południowej Małopolski są wpisem seryjnym obejmującym sześć najlepiej zachowanych i najstarszych drewnianych gotyckich kościołów charakterystycznych dla tego regionu. Znajdują się one w następujących miejscowościach: Blizne, Binarowa, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa, położonych na obszarze południowej i południowo-wschodniej Polski, w historycznym regionie Małopolska, obejmującym teren Pogórza Karpackiego, w północnej strefie Karpat Zachodnich. Kościoły stanowią wyjątkowy przykład tradycji budownictwa drewnianego średniowiecznych kościołów w kulturze rzymskokatolickiej. Wzniesiono je w technice zrębowej (wieńcowej), rozpowszechnionej w Europie północnej i wschodniej od średniowiecza, lecz zastosowany w nich specyficzny zasób rozwiązań konstrukcyjnych sprawił, że powstały dzieła wyjątkowe.

Budowle te wywodzą swą funkcjonalną kompozycję przestrzenną z przyjętych z Zachodu wymogów liturgicznych. Kościoły posiadają rozbudowaną strukturę przestrzenną, początkowo dwuczłonową, składającą się z prostokątnej nawy i węższego od niej prezbiterium zorientowanego ku wschodowi i najczęściej zamkniętego trójbocznie z tej strony. W późniejszym okresie od zachodu dobudowano izbicowe wieże o konstrukcji słupowo-ramowej (wyjątkiem jest kościół w Lipnicy Murowanej) oraz otoczono bryły kościołów podcieniami, zwanymi "sobotami". Dzięki zastosowaniu wysokiej jakości ciesielskich rozwiązań konstrukcyjnych, takich jak system więźbowo-zaskrzynieniowy, uzyskały one charakterystyczną formę architektoniczną wysokich, krytych gontem dachów, wspólnych dla prezbiterium i nawy, co wzmacniało konstrukcję kościoła. Budowle wyróżnia też wysokiej klasy ciesielski detal architektoniczny, podkreślający gotycki charakter średniowiecznych kościołów.

Kościoły te posiadają wyjątkowo cenny wystrój i wyposażenie, które prezentuje różnorodność technik i stylów wykonania, bogactwo programów ikonograficznych oraz wybitne wartości artystyczne. Świątynie te są także ilustracją stylistycznych przemian dekoracji wnętrz sakralnych, od gotyku poczynając. Wszystkie elementy bogatego wystroju są harmonijnie z sobą powiązane i doskonale się uzupełniają, pod względem treści, funkcji i stylu.

Stanowią one przykład historycznych dominant układów ruralistycznych, co do dziś stanowi o ich wyjątkowych walorach krajobrazowych - większość z nich usytuowana jest w malowniczych śródgórskich dolinach. Wszystkie kościoły, które powstawały z fundacji rodzin szlacheckich i były symbolem ich prestiżu, pełnią swoją pierwotną funkcję będąc miejscem tradycyjnych uroczystości i obrzędów religijnych, w niektórych z nich trwa kult łaskami słynących wizerunków.

Łączna powierzchnia tego dobra seryjnego wynosi 8,26 ha, natomiast łączna powierzchnia ich stref buforowych wynosi 242 ha.

Kryterium (iii): Drewniane Kościoły stanowią ważne świadectwo średniowiecznej tradycji budownictwa sakralnego, połączonego z liturgicznymi i kultowymi funkcjami kościoła rzymskokatolickiego w stosunkowo niedużym regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Kryterium (iv) – Kościoły te są najbardziej reprezentatywnymi przykładami zachowanych gotyckich kościołów wzniesionych w konstrukcji wieńcowej. Są one szczególnie imponujące w swoim wystroju i konstrukcji, będąc fundacją szlacheckich rodzin jako symbol socjalnego i politycznego prestiżu.

Komponenty wpisu seryjnego:

• kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej,
• kościół pw. Wszystkich Świętych w Bliznem,
• kościół pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim,
• kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Haczowie,
• kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej,
• kościół pw. św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej.

Strona UNESCO WHC

Zapraszamy również do przeczytania artykułu pt. „Drewniane kościoły południowej Małopolski" na portalu spotkaniazzabytkami.pl