Usytułowanie i opis

Grodzisko znajduje się w obrębie Pogórza Bolkowskiego, które wchodzi w skład mezoregionu Pogórza Wałbrzyskiego (Bolkowsko-Wałbrzyskiego). Stanowisko usytuowane jest w południowej części wsi, ok. 40 m na południe od kościoła pw. Św. Michała Archanioła, przy ul. Krótkiej, pierwotnie nad Strzegomką, aktualnie nad zbiornikiem wodnym „Dobromierz”.

Grodzisko założono na planie owalu o powierzchni 1200-1300 m kw., z czego majdan zajmował 650-700 m kw., a wały 550-600 m kw. Umocnienia obronne stanowił wał drewniano-ziemny z kamienną oblicówką. Długość wału wynosiła 105 m, szerokość u podstawy 4,2-6,3 m, zachowana wysokość nie przekraczała 2,15 m. W południowo wschodnim narożu obwodu obronnego odkryto pozostałości bramy. Pierwotna brama po zniszczeniu (być może od ude-rzenia pioruna) nie została odbudowana, natomiast w jej pobliżu tzn. w odległości 1 m wzniesiono bramę tymczasową bez ciągu jezdnego. Być może np. w północnym odcinku wału umiejscowiona była również furta dla pieszych. Na majdanie znajdowało się 5 budynków. Wszystkie usytuowano przy północnym odcinku wału w odległości ok. 2 m od jego wewnętrznego lica. Odstępy między budynkami nie były większe niż 30-50 cm. Między budynkami a wałem południowym znajdował się plac, w obrębie którego odkryto ślady paleniska. Według badaczy ów plac służył do przechowywania stada zwierząt. Nie stwierdzono istnienia studni ani zbiornika na wodę. Powierzchnia czterech budynków zrębowych określonych przez badaczy jako mieszkalne wynosiła od 14 m kw. do 18 m kw.; w budynkach zarejestrowano paleniska. Piąty budynek zlokalizowany najbliżej bramy badacze uznali za gospodarczy (bez paleniska). Powierzchnia użytkowa tego budynku wzniesionego w konstrukcji mieszanej zrębowo-łątkowej wynosiła 86 m kw. Po pożarze, w którym zniszczeniu uległa brama i budynek gospodarczy zbudowano na majdanie kolejny obiekt mieszkalny, bramę tymczasową, następne palenisko i na zewnątrz, tuż przy wale wschodnim półziemiankę, która mogła według Józefa Kaźmierczyka służyć straży grodowej. Po zewnętrznej stronie wału od stronu wschodniej, zachodniej i południowej odkryto pozostałości rowów śmietniskowych.

Ludność zamieszkująca gród dobromierski, trudniła się hodowlą zwierząt (96,9% szczątków kostnych należało do zwierząt hodowlanych), zapewne uprawą roli, garncarstwem na potrzeby własne ale również na wymianę, hutnictwem, przędzalnictwem.

Badacze przypuszczają, że gród dobromierski zamieszkiwało początkowo 20-28, potem nieco więcej.

Ustalono, że w okresie późnego średniowiecza grodzisko było krótkotrwale użytkowane. Archeolodzy zbadali niewielki, owalny budynek o konstrukcji plecionkowej. Obok paleniska, które znajdowało się wewnątrz tego obiektu odkryto zabytki ruchome tj. ceramika, gwoździe, grot strzały, które pozwoliły datować budynek na XIV-XV wiek, może 2 połowę XIII wieku.

Według Józefa Kaźmierczyka najdogodniejszym terenem dla osadnictwa przygrodowego był obszar położony na wschód od grodu. Przeprowadzono zatem badania sondażowe w tym miejscu oraz na dnie czaszy projektowanego zbiornika wodnego. Nie znaleziono niczego, co sugerowałoby istnienie osady przygrodowej. Z kolei pojedyncze fragmenty ceramiki znalezione wokół grodziska mogą sugerować krótkotrwałe zajecie terenu dla potrzeb gospodarczych czy być efektem sprzątania majdanu. Nie odkryto również pozostałości cmentarza związanego z grodem. Nieco wcześniej, bo w 1969 roku w trakcie badań powierzchniowych prowadzonych z ramienia Wojewódzkiego Ośrodka Archeologiczno Konserwatorskiego zebrano fragmenty ceramiki w tym wczesnośredniowieczne z terenu znajdującego się na południe i zachód od grodziska. Teren ten został zniszczony w czasie budowy zbiornika wodnego.

Historia

Założenie grodu w Dobromierzu można datować na drugą połowę IX wieku, zaś jego opuszczenie przez mieszkańców na koniec IX wieku lub początek X wieku. Gród znajdował się na terenach plemiennych Ślężan, Opolan albo Trzebowian. Według Józefa Kaźmierczyka można go wiązać z wpływami Państwa Wielkomorawskiego.

W XIII-XIV na terenie grodu zamieszkała krótkotrwale jedna rodzina.

W trakcie budowy muru cmentarza okalającego kościół pw. Św. Michała Archanioła rozebrano kamienną oblicówkę północnego wału grodziska i materiał wykorzystano jako budulec.

W XVII do XIX wieku teren grodziska pełnił funkcję śmietnika.

W XIX wieku obiekt wyrównano i nadano mu kształt ściętego stożka. W latach 1945-55 grodzisko służyło jako plac ćwiczeń dla oddziałów samoobrony. Wykuto wówczas rów strzelecki na całej długości majdanu. Po badaniach wykopaliskowych, które odbyły się w latach 1976-78 grodzisko miało przestać istnieć (infrastruktura zbiornika wodnego). Stało się inaczej. Aktualnie obiekt znajduje się w strefie ochronnej zbiornika retencyjnego i jest ogrodzony.

Stan i wyniki badań

Grodzisko było znane archeologom już w XIX wieku i wielokrotnie badane powierzchniowo. W okresie od 1976 do 1978 stanowisko badano wykopaliskowo na zlecenie „Hydroprojektu”, który budował w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornik retencyjny Dobromierz. Badaniami wykopaliskowymi kierował Józef Kaźmierczyk przy udziale Barbary Czerskiej i studentów Katedry Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Zabytek niedostępny (ogrodzony). W pobliżu przebiega niebiesko-żółty pieszy Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej.

Oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 15-10-2015 r.