Obiekt wyróżnia się monumentalną architekturą. Jest największym, po warszawskim Pałacu Kultury i Nauki, socrealistycznym zabytkiem w Polsce.

Historia

Koncepcja wzniesienia domu kultury dla Dąbrowy Górniczej powstała już w 1945 r. Pomysłodawcą tej idei był wojewoda śląsko-dąbrowski generał Aleksander Zawadzki. Budynek został zaprojektowany przez Zbigniewa Rzepeckiego (1901-1973). W 1949 r. powołano Komitet Budowy Domu Kultury, a budowa rozpoczęła się w maju 1951 r. Generalnym wykonawca było Zjednoczenie Budownictwa Miejskiego w Sosnowcu. Środki na wzniesienie gmachu pochodziły z budżetu państwa, związków zawodowych, czynów społecznych i od mieszkańców Dąbrowy Górniczej. Uroczyste otwarcie obiektu miało miejsce 11 stycznia 1958 r. Wówczas gmach otrzymał nazwę „Domu Kultury Zagłębia”. Budynek od początku stał się wizytówką Dąbrowy Górniczej będąc największą placówką kulturalno-oświatową w mieście. W 1992 r. zmieniono nazwę na „Dąbrowski Pałac Kultury”. Na przestrzeni lat obiekt był wielokrotnie przebudowywany. W 2006 r. udostępniono odrestaurowaną salą teatralną. Od kwietnia 2011 r. do listopada 2014 r. przeprowadzono generalny remont budynku. Zakres prac obejmował zarówno remont elewacji oraz wnętrz (m.in. odrestaurowanie zabytkowych sztukaterii, boazerii, parkietów i elementów wyposażenia wnętrza). Na poddaszu znalazły się nowe pomieszczenia.

Opis

Gmach usytuowany jest w samym centrum miasta. Jest to obiekt murowany, oblicowany czerwoną cegłą klinkierową oraz piaskowcem. Bryła budynku jest harmonijnie zakomponowana. Obiekt został założony na symetrycznym planie składającym się z głównej części o rzucie prostokąta oraz dwóch bocznych skrzydeł wzniesionych na tym samym planie. Całość osadzona jest na boniowanym cokole z piaskowca.

Fasada frontowa, południowa, składa się z trzech, trzykondygnacyjnych korpusów: środkowego, wyższego i wysuniętego do przodu w stosunku do skrzydeł bocznych. Całość poprzedzają schody. W części środkowej umieszczono pięć otworów wejściowych poprzedzonych schodami. W otworach zostały wpisane dwuskrzydłowe, drewniane drzwi z trójdzielnym nadświetlem. Drzwi w ¾ są przeszkolne zdobione kutymi, geometrycznymi motywami. Podobną dekoracją wypełnione jest nadświetle. Powyżej znajduje się wgłębny portyk o czterech podwójnych filarach zwieńczonych ozdobnymi kapitelami. Na skrajnych odcinkach portyku umieszczono pojedyncze filary o analogicznych kapitelach. Balustrada balkonowa jest kamienna, tralkowana. Wewnątrz portyku wpisane jest pięć otworów balkonowych o dwuskrzydłowych drzwiach z dużym, czterodzielnym nadświetlem wypełnionym geometrycznymi podziałami. Po bokach portyku, na licu ściany znajduje się po jednym czterodzielnym oknie kwadratowym zdobionym po bokach kamiennymi elementami przypominającymi odwrócone w pionie spływy wolutowe. Nad każdym oknem znajduje się jedno prostokątne, sześciodzielne okno otoczone kamienną balkonową balustradą. W górnej części przez całą szerokość części środkowej biegnie poziomy, kamienny pas. Nad nim część elewacji wieńcząca Na której wkomponowano złoty napis: „KULTURZE I SZTUCE”.

Boczne skrzydła są analogiczne. Od strony fasady frontowej w partii przyziemia osadzono po sześć duży czterodziałowych okien na każdym skrzydle. Powyżej, na wysokości pierwszej i drugiej kondygnacji wpisano mniejsze okna o takim samym wewnętrznym podziale zaakcentowane kamiennym obramieniem. Między piętrami, na wysokości okien znajduje się kwadratowa płycina. Boczne skrzydła, od strony wschodniej i zachodniej są analogiczne. Elewacje są dwunastoosiowe. Poszczególne osie wyznaczone są przez prostokątne, czterodziałowe okna. Na trzeciej osi znajduje się otwór wejściowy. Elewacje skrzydeł od strony północnej są tak samo ukształtowane. Fasady są sześcioosiowe o kwadratowych, czterodzielnych oknach (w partii cokołu) i prostokątnych, czterodzielnych (na pierwszej i drugiej kondygnacji). Wysunięta część elewacji tylna składa się z trzech partii. Środkowa jest cofnięta w stosunku do bocznych skrzydeł. Wypełniona jest trzema pionowymi wnękami o boniowanych obramieniach. Boczne części są analogicznie ukształtowane. Na wysokości pierwszej i drugiej kondygnacji umieszczono po jednym oknie: niżej, jedno kwadratowe, powyżej prostokątne, czterodziałowe. Okna między piętrami oddziela dekoracja w postaci trzech kamiennych kwadratów ustawionych w pionowym rzędzie. Od strony wschodniej i zachodniej fasady są analogiczne: sześcioosiowe o prostokątnych oknach z otworem wejściowym znajdującym się na pierwszej osi.

Wnętrze wyróżnia się okazałym wystrojem. W największym stopniu wykończone marmoryzacjami, ceramicznymi okładzinami ścian i sztukateriami. Korytarze z licznymi kolumnami i bogatą ornamentyką. Sala widowiskowa przeznaczona jest dla około 700 osób z obrotową sceną i zapleczem scenicznym. Sala kinowa pomieści 88 osób. Pozostałe pomieszczenia przeznaczone są m.in. na potrzeby galerii, pracowni plastycznej, sali teatralnej i kawiarni.

Obiekt dostępny jest zewnątrz. Dostępne są także poszczególne pomieszczenia we wnętrzu.

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 04-04-2016 r.