przez biskupa przemyskiego Stanisława Sarnowskiego zakazu osiedlania się Żydów, heretyków i schizmatyków. Z dokumentów z 1764 r. wynika, że było tu zaledwie 11 Żydów, zapewne arendarzy, należących do kahału rymanowskiego. Natomiast w 1785 r. nie było w mieście osiadłych Żydów. Różni badacze twierdzą jednak, że w Brzozowie żyło wówczas od 102 do 130 osób pochodzenia żydowskiego. W 1789 r. austriackie władze cyrkułu sanockiego zarządziły, co następuje: „Nie pozwala się żadnemu niewiernemu [Żydowi] do takiego miasta i miasteczka się przenosić, w którym jeszcze nikt z Żydów dziedzictwa tam nie miał jako w Brzozowie”.

Żydzi zaczęli osiedlać się tu na dobre pod sam koniec XVIII w., zapewne już po tzw. reformach józefińskich (1780–1790). Początkowo mieli tylko dwa domy i nadal należeli do kahału w Rymanowie. W 1799 r. było ich tutaj 102, natomiast w 1824 r. – 210. W połowie XIX stulecia mieszkało w Brzozowie 306 Żydów, na ogólną liczbę 2903 mieszkańców. Już wówczas była tu zorganizowana samodzielna żydowska gmina wyznaniowa, dysponująca bóżnicą i cmentarzem. W 1846 r. gmina skupiała 1021 Żydów.

Największy rozwój miasta nastąpił w drugiej poł. XIX wieku. Liczba mieszkańców niemal się podwoiła, powstawały nowe warsztaty rzemieślnicze (w 1887 r. było ich 313), w okolicznych wsiach powstawały kopalnie ropy naftowej. W 1870 r. społeczność żydowska w mieście liczyła 877 osób, zaś w 1900 r. – już 2027; w samym mieście żyło 1145 Żydów, stanowiąc 26,8% ogółu mieszkańców. Pod koniec XIX w. w środowisku żydowskim działały trzy towarzystwa kredytowe: od 1886 r. Stowarzyszenie Komercjalno-Kredytowe, któremu prezesował Hermann Süsskind, od 1890 r. Kasa Oszczędności i Zaliczek, której prezesem był Samuel Zimmer, a od 1894 r. Towarzystwo Kredytowe z prezesem Dawidem Willnerem na czele.

W 1910 r. liczba żydowskich mieszkańców Brzozowa wynosiła 1255, co stanowiło 28,3% ogólnej liczby brzozowian. Wybuch I wojny światowej przyniósł nieszczęścia. Żydzi służyli w armii austriackiej, ginęli na polu walki. Na obszarze Galicji Zachodniej toczyły się boje i przechodziły fronty. Po I wojnie światowej sytuacja ekonomiczna brzozowskich Żydów uległa dalszemu pogorszeniu. Spowodowane było to m.in. polityką podatkową władz.

W okresie międzywojennym w Brzozowie Żydzi zajmowali się drobnym handlem i rzemiosłem. Dla najbiedniejszych organizowano pomoc, za którą odpowiedzialne było stowarzyszenie Gemilut Chesed. Bractwo to, dzięki pomocy finansowej Żydów z Ameryki, udzieliło w 1929 r. 12 pożyczek na kwotę 600 zł. Stowarzyszenie to dbało także o dzieci osierocone podczas wojny.

Według informacji z grudnia 1918 r., w zachodniej Galicji rozpoczęto śledztwo przeciwko sprawcom rozruchów antyżydowskich w 37 miejscowościach. Do zajść tych dochodziło głównie w miasteczkach i miastach powiatowych, między innymi w Tarnowie, Rzeszowie, Żywcu, Myślenicach, Dąbrowie, Brzesku, Brzozowie. Władze widząc problem, pojawiający się w wielu miejscach, podjęły starania o wzmocnienie sił porządkowych, aby takie sytuacje się nie powtarzały. 

W tym czasie notowano spadek liczby ludności żydowskiej w mieście, spowodowany złą sytuacją gospodarczą oraz lepszymi możliwościami w innych, lepiej rozwiniętych miastach regionu. Według spisu z 1921 r. w samym Brzozowie mieszkało 1127 Żydów, którzy stanowili 27,1% ogółu mieszkańców miasta, natomiast w całym powiecie – 4643. W 1931 r. ich liczba zmalała do 1046. Z kolei w Brzozowie mieszkało jedynie 1040 wyznawców religii mojżeszowej.

W okresie międzywojennym miasto dotknął regres gospodarczy, spowodowany spadkiem koniunktury w rolnictwie i rzemiośle oraz zbyt dużym oddaleniem od linii kolejowej, co zwiększało koszty transportu surowców i towarów. Ogólny Cech Rzemieślników Żydowskich zrzeszał w 1937 r. w mieście zaledwie 30 osób. 

W brzozowskim rynku do Żydów należały wszystkie domy z wyjątkiem trzech kamienic. Żydzi posiadali pięć domów modlitwy, niewyróżniających się jednak architekturą wśród pozostałej zabudowy. Tylko jedna bóżnica była murowana. Najbardziej ortodoksyjni Żydzi uczęszczali do bet midraszu, usytuowanego przy drodze do Starej Wsi. Była tu także duża grupa chasydów. 

Gmina posiadała cheder, rzeźnię rytualną i mykwę. Funkcjonowały dwie biblioteki z księgozbiorami w języku polskim, jidysz i hebrajskim, z których jedną prowadziło stowarzyszenie Biblioteka Żydowskich Robotników im. Icchaka Lejba Pereca, drugą – stowarzyszenie Bet Jehuda. W 1920 r. w Brzozowie powstał Tarbut – szkoła żydowska, której najważniejszym celem była nauka języka hebrajskiego oraz wpajanie ideałów syjonistycznych. W 1923 r. miała cztery klasy, dwóch nauczycieli i 105 uczniów, a w 1925 r. pięć klas, siedmiu nauczycieli i 205 uczniów.

Ostatnim kahalnym rabinem brzozowskim był Józef Weber, wcześniej rabin w Bóbrce koło Lwowa. Niemcy rozstrzelali go wraz z rodziną jeszcze przed likwidacją getta. Równolegle z nim funkcję rabina synagogalnego pełnił Szymon Gabbel. Ostatnim przewodniczącym gminy był Mojżesz Knebelbart. Około 100 Żydów brzozowskich w okresie międzywojennym wyjechało do Palestyny. Tuż przed zajęciem miasta przez Niemców wielu Żydów, przeważnie z rodzin inteligenckich i młodzieży, uciekło przez San na wschód. 

Niedługo po zajęciu miasta, we wrześniu 1939 r., Niemcy rozstrzelali ok. 300 osób pochodzenia żydowskiego. Kilkudziesięciu Żydów uciekło na wschód, do sowieckiej strefy okupacyjnej. W październiku 1941 r. w mieście było 1007 Żydów, w tym także sporo uciekinierów. 

W brzozowskim getcie do dnia 24.06.1942 r. znaleźli się wszyscy miejscowi Żydzi oraz ok. 550 z wyznaczonych okolicznych wsi, a także grupa Żydów z getta w Krośnie. Mężczyźni z getta zatrudniani byli przy pracach remontowych w mieście, a ok. 50 osób w kopalni ropy naftowej w Grabownicy.

Na początku sierpnia 1942 r. Niemcy dokonali selekcji mężczyzn w wieku 15–35 lat. Zebrano ich na placu (obecnie dworzec PKS). Zdrowych i silnych wywieziono do stacji kolejowej w Targowiskach i stamtąd wysłano do obozu pracy w Prokocimiu. Część Żydów brzozowskich zginęła także w obozie zagłady w Bełżcu. Pozostałych w getcie, w większości starców, kobiety i dzieci, 9 sierpnia 1942 r. zgromadzono na stadionie. Dzień wcześniej w lesie Łazienki wykopany został ogromny dół. Dnia 10.08.1942 r. rozstrzelano tam ponad 800 osób (niektóre źródła podają 1,4 tys., być może chodzi tu o liczbę wszystkich Żydów z getta według stanu z końca lipca 1942 r.). Dziś miejsce to upamiętnia pomnik.

Po likwidacji getta Niemcy ścigali ukrywających się Żydów. Jesienią 1942 r. rozstrzelali w Brzozowie na cmentarzu żydowskim 18 Żydów z Jabłonki i Grabówki. Wiosną 1943 r. – 5, w lutym 1944 r. – 2 Żydówki. W sąsiednich Humniskach w 1943 r. zamordowano 14 Żydów, w Przysietnicy – 3 i w Grabownicy – 4. Z Grabownicy wywieziono do Brzozowa 38 Żydów, tam ich rozstrzelano w lesie i pochowano w zbiorowej mogile. W Haczowie w trzech egzekucjach zginęło 12 Żydów.

Brzozowscy Żydzi chowali swych zmarłych na dwóch cmentarzach. Stary cmentarz położony był na granicy lasu, kilka kilometrów od miasteczka. Nie był używany od dziesięcioleci i tylko nieliczni przychodzili nań w poszukiwaniu grobów”. Nie jest znana data jego powstania.

Cmentarz znajduje się na terenie leśnym w administracji Nadleśnictwa Brzozów nieopodal pomnika i zbiorowej mogiły pomordowanych Żydów Brzozowa przy ul. Zdrojowej. Położony na stoku cmentarz porasta wysokopienny mroczny las bukowo-jodłowy Został on otoczony drewnianym płotem przez organizację: Heritage Foundation for Preservation of Jewish Cemeteries (HFPJC) i Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Zachowały się wystające z ziemi szczątki macew. Jedna, wykopana z ziemi znajduje się w dobrym stanie, być może pod ziemią zachowanych jest więcej elementów.  

W 2022 roku dzięki współpracy Narodowego Instytutu Dziedzictwa i Nadleśnictwa Brzozów cmentarz został oznaczony pamiątkową tablicą w ramach Programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich w Rzeczpospolitej Polskiej”.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.