Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół ewangelicki cmentarny, ob. rzymskokatolicki pw. Przenajświętszej Trójcy - Zabytek.pl

kościół ewangelicki cmentarny, ob. rzymskokatolicki pw. Przenajświętszej Trójcy


kościół XVI w. Cieszyn

Adres
Cieszyn, pl. Józefa Londzina

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. cieszyński, gm. Cieszyn

Kościół należy do wąskiej grupy wzniesionych na obszarze Górnego i Dolnego Śląska w XVI w.

od podstaw kościołów ewangelickich. Jest to zarazem przykład jednego z najstarszych na Śląsku kościołów ewangelickich, charakteryzujący się nawiązaniem do średniowiecznego prostego schematu kościoła jednonawowego z wyodrębnionym prezbiterium.

Historia

Historia obecnego kościoła filialnego pw. św. Trójcy sięga ostatniej ćwierci XVI w. i wiąże się z wielką epidemią, która miała w tym okresie miejsce w Cieszynie. W 1585 r. księżna Katarzyńska Sydonia przekazała miastu część znajdującego się poza murami miejskimi terenu ogrodów, na którym pochowano ok. 3 tysiące zmarłych wskutek epidemii oraz wybudowano drewnianą kaplicę. W 1594 r. na miejscu drewnianej kaplicy wybudowano zachowany do dziś późnogotycki kościół, przeznaczony dla gminy ewangelickiej. W 1654 r. wraz z przejściem księcia Adama Wacława na katolicyzm, kościół przekazany został katolikom jako filia kościoła parafialnego św. Marii Magdaleny, natomiast otaczający go cmentarz służył do XVIII w. społeczności ewangelickiej. Według różnych źródeł w 1659 bądź 1694 r. kościół został rozbudowany od południa o kaplicę grobową burmistrza Andrzeja Windau. Przypuszczalnie również w tym czasie przebudowano elewację zachodnią w duchu renesansowym. Na początku XIX w. przekształcono wnętrze kościoła w duchu neogotyckim, do którego dostosowano nowe wyposażenie, w tym ołtarze i chór muzyczny. W 1864 r. w miejscu XVII-wiecznej kaplicy grobowej wzniesiono neogotycką wieżę, mieszczącą kruchtę z wejściem bocznym. W związku z likwidacją sąsiadującego z kościołem cmentarza, na początku XX w. w elewacje kościoła wmurowano najcenniejsze ocalałe płyty nagrobne i epitafijne.

Opis

Kościół ulokowany został poza obrębem ówczesnych średniowiecznych murów miasta, na obszarze założonego w 1585 r. cmentarza, na północ od staromiejskiej części miasta i obecnej ulicy Michejdy, w sąsiedztwie wzniesionego w końcu XVII w. zespołu klasztoru bonifratrów. Murowany z cegły, późnogotycki, orientowany kościół składa się z prostokątnej, trójprzęsłowej nawy oraz nieco niższego, dwuprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Korpus kościoła nakryto osobnymi dla prezbiterium i nawy dachami siodłowymi. Od strony północnej do prezbiterium przylega parterowa, prostokątna przybudówka zakrystii, kryta dachem pulpitowym, natomiast nad całością świątyni dominuje przylegająca od strony południowej neogotycka wieża na planie kwadratu, wyżej oktogonalna, zwieńczona piramidalnym hełmem, mieszcząca w przyziemiu boczną kruchtę wejściową. Poszczególne elewacje nawy i prezbiterium, rozczłonkowane za pomocą uskokowych szkarp oraz ostrołukowych otworów okiennych i profilowanych portali, mają charakter późnogotycki. Odmienny, utrzymany w duchu renesansowym charakter ma elewacja zachodnia, szczytowa, esownicowa, złożona z trzech kondygnacji wydzielonych za pomocą gzymsów i urozmaiconych pilastrami i wnękami. Wnętrze nawy i prezbiterium wyraźnie wydzielone za pomocą ostrołukowej tęczy. Przestrzeń prezbiterium przekryto sklepieniem krzyżowym, z kolei nawę kolebką z lunetami, zdobioną geometryczną dekoracją stiukową spływającą na przyścienne filary rozmieszczone pomiędzy otworami okiennymi. W zachodniej części nawy mieści się murowany chór muzyczny z przełomu XVIII i XIX w. wsparty na trzech arkadach filarowych, trójprzęsłowy, sklepiony żaglasto. Spośród zachowanego wyposażenia kościoła należy wymienić m.in. ołtarz główny datowany na 2. ćwierć XVIII w. z figurami św. Teresy i Jadwigi oraz obrazami chrztu Chrystusa w Jordanie, dwa ołtarze boczne z XIX w. z przedstawieniami św. Tobiasza z aniołem oraz św. Sebastiana. Ponadto w neogotyckiej wieży południowej zawieszony jest dzwon z 1641 r. z herbem księżnej Elżbiety Lukrecji, natomiast w elewacje kościoła wmurowane są trzy kamienne, barokowe epitafia z XVII w. 

Kościół dostępny dla zwiedzających bezpośrednio przed i po mszach św. (godziny i dni zmieniają się w zależności od pory roku).

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 11.08.2014 r.

Bibliografia

  • Harasimowicz J., Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji 1520-1650, Wrocław 1986.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VI, woj. katowickie, z. 3: Miasto Cieszyn i powiat cieszyński, I. Rejduch-Samkowa, J. Samek (red.)
  • Spyra J., Via sacra. Kościoły i klasztory w Cieszynie i Czeskim Cieszynie, Cieszyn 2008.
  • Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.97042, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.308688