Usytuowanie i opis

Grodzisko położone było na płaszczyźnie lekko wyniesionej ponad okoliczne podmokłe łąki od północy i bagna, mokradła od zachody, południa i wschodu, pomiędzy wioskami Chrzelice i Pogórze. Obecnie obszar wokół grodziska jest zmeliorowany. W terenie obiekt jest mało czytelny. Uprawa rolna prowadzona przez wiele dziesiątków lat doprowadziła do prawie całkowitego zaniku formy grodziska. Widoczny jest tylko niewysoki dookolny nasyp. Teren na którym zlokalizowany jest obiekt użytkowany jest rolniczo: prace wykonywane są bezorkowo. Badacze określili, że grodzisko w Chrzelicach składa się z dwóch części: owalnego w zarysie grodu o wymiarach około 70x75 m i podgrodzia o wymiarach około 210x250 m. Gród zlokalizowany jest w północnej części zespołu. Wnętrze grodu było zabudowane, o czym świadczy warstwa kulturowa o dużej miąższości, w której znaleźli liczne ułamki naczyń oraz kawałki kości zwierzęcych. Gród ten usytuowany na nieznacznym wyniesieniu, otoczony był wałem obronnym uformowanym z gliny i żwiru wydobytego podczas kopania fosy. Szerokość wału u podstawy wynosiła od 10 do 12 m. Ten gliniany wał w dużej części wzmocniony był drewnianymi słupami i belkami. W obrębie korony, obecnie bardzo zniszczonej, rozoranej, te drewniane relikty były silnie przepalone. Majdan podgrodzia zapewne nie był bardzo zabudowany. Sondaż wykonany w obszarze podgrodzia nie wykazał intensywnego użytkowania. W południowej części wykopu wykonanego prze fosę i wał grodu do centrum majdanu podgrodzia, odkryto jamę, która ze względu na obecność żużla dymarkowego wśród rumowiska kamieni, uznano za kuźnię. Wał podgrodzia zbudowany był znacznie solidniej: z dębowych izbic wypełnionych gliną. Jego szerokość wynosiła około 10 m, a zachowana wysokość 0,8-1 m Krawędź wschodnia uformowana była stromo i oblicowana kamieniami, tworząc mur. Dalej ku wschodowi fosa miała szerokość około 20 m. Po stronie wewnętrznej wału podgrodzie umocnione było kamiennym murem oporowym o szerokości 2 m, zbudowanym z kamieni polnych spojonych gliną. W wykopach sondażowych znaleziono liczne fragmenty naczyń, których chronologię określono ogólnie na stulecia od VIII do XI. W dnie fosy zarejestrowano nowożytny wkop ze schyłku XVII i XVIII wieku. było to zapewne śmietnisko z pobliskiego zamku w Chrzelicach. Wydaje się, że dotychczasowe rozpoznanie grodziska jest niewystarczające. Należałoby przeprowadzić kompleksowe badania interdyscyplinarne obu części tego obiektu obronnego.

Historia

Wydawałoby się, że grodzisko w Chrzelicach zostało dostatecznie rozpoznane, to jedna nowe techniki badawcze pozwoliłyby na nowe spojrzenie na ten tajemniczy obiekt. Dotychczasowe badania sondażowe wstępnie określiły chronologię obiektu na stulecia od VIII do XI.

Stan i wyniki badań

Mimo, że zapewne w tradycji lokalnej istniała informacja o tym obiekcie, to rozpoznanie terenu przeprowadzono dopiero na początku XX wieku. Na mapach niemieckich z 30-tych lat XX wieku zaznaczono miejsce określone słowem „Grodzisko”. W 1958 roku badania powierzchniowe przeprowadzili J. Kaźmierczyk i K. Macewicz. Badania sondażowe w 1966 roku wykonał S. Pazda, w 1967 roku Z. Bagniewski, a w 1996 roku K. Macewicz. Zakładali oni wykopy w różnych częściach fosy, wałów i na majdanie, rozpoznając te elementy pod względem ich budowy. W 2013 roku zespół pod kierunkiem M. Mackiewicza przeprowadził niejnwazyjne rozpoznanie obiektu. Wyniki sa w opracowywaniu. Stan zachowania grodziska - obiekt jest rozorany. Zachowały się tylko relikty pod ziemią. W 1987 roku wykonano plan warstwicowy grodziska.

Grodzisko położone na gruntach prywatnych, zlokalizowane jest pomiędzy wioskami Chrzelice i Pogórze, na lekko wyniesionym plateau nad okoliczne łąki, najczęściej podmokłe. Dojście drogą gruntową, tak od Chrzelic, jak i Pogórza, około 900 m. Pole orne.

Oprac. Krzysztof Spychała, 15.12.2014 r.