Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Antoniego - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Antoniego


kościół 1930 - 1934 Chorzów

Adres
Chorzów, Mikołaja Kopernika 1

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Chorzów, gm. Chorzów

Kościół parafialny pw.św.Antoniego stanowi pierwszą realizację sakralną utrzymaną w nowoczesnej, funkcjonalistycznej formie w mieście, a zarazem jedną z najciekawszych realizacji sakralnych dwudziestolecia międzywojennego w regionie.

Zaprojektowana przez pochodzącego z Wielkopolski architekta Adama Ballenstedta, autora gmachów municypalnych w Gdyni i Poznaniu, świątynia wyróżnia się indywidualnym, ekspresjonistycznym charakterem na tle jego pozostałych prac. Sam kościół łączy w sobie zarówno elementy architektury ekspresjonistycznej, jak i odwołania do polskiej sztuki dekoracyjnej z lat 30. XX w.

Historia

Pierwsze próby wyodrębnienia kościoła filialnego z parafii św. Jadwigi, w związku z sukcesywnym wzrostem ilości wiernych, podjęto już w 1913 r., z inicjatywy ks. prałata Franciszka Tylla. Niespełna rok później zakupiono teren po byłej cegielni, u zbiegu ul. Kopernika i Kilińskiego, pod budowę nowej świątyni, by następnie niemal na kilkanaście lat zawiesić wszelkie prace. Starania wznowiono dopiero w latach powojennych, a ich orędownikiem był ówczesny proboszcz parafii ks. Jan Gajda. Przy wsparciu biskupa Arkadiusza Lisieckiego w latach 1928-1929 zlecono wykonanie wstępnych projektów świątyni Adamowi Ballenstedtowi, poznańskiemu architektowi. Sporządził on łącznie pięć projektów koncepcyjnych, które spełniały wymogi duchownych. Do realizacji ze względu na panujący kryzys gospodarczy wytypowano najbardziej ekonomiczne rozwiązanie. Nadzór nad budową powierzono Ballenstedtowi, roboty budowlane prowadziła natomiast miejscowo firma Alfreda Pokosa. Prace ziemne rozpoczęto w październiku 1930 r., nie obyło się jednak bez trudności. Ze względu na pierwotne przeznaczenie terenu oraz zasypane gruzem wyrobiska, projektant zmuszony był do korekt technicznych w związku ze zmianą głębokości fundamentów, osiągających odpowiednio pod świątynią 10, wieżą 12 metrów. 28 czerwca 1931 r. poświecono kamień węgielny. Dwa lata po rozpoczęciu prac, wiosną 1932 r. rozpoczęto budowę powiązanej przestrzennie i funkcjonalnie z bryłą kościoła plebani. Poświęcenie zespołu miało miejsce 9 września 1934 r., z literatury wynika jednak, iż nie ukończono wówczas wieży, a także brakowało pełnego wyposażenia wnętrza. 2 poł. XX w. przyniosła sukcesywne doposażenie świątyni, w latach 50. pojawiły się stacje Drogi Krzyżowej, a w latach 70. XX w. polichromia nad ołtarzem głównym autorstwa Józefa Kołodziejczyka, miejscowego artysty. W 1962 r. miał miejsce kapitalny remont dachu, trzy lata później zmieniono kolorystykę wnętrza.

Opis

Kościół parafialny pw. św. Antoniego zlokalizowany jest w śródmieściu Chorzowa, na pd. od pl. Matejki, w obrębie trójkątnej działki położonej u zbiegu ul. Kopernika i Kilińskiego. Usytuowany na terenie po byłej cementowni zespół ramuje zieleń wysoka. Cały teren ogrodzony jest niskim kamiennym murem z pominięciem przestrzeni poprzedzającej elewację frontową, podkreślonej przy pomocy zieleni komponowanej.

Wzniesiony w stylu gotycyzującego ekspresjonizmu kościół projektu Adama Ballenstedta składa się z orientowanej świątyni, do której przylega odpowiednio od pn. zach. pięciokondygnacyjna wieża, od pd. zach. natomiast budynek plebani, połączony z zakrystią charakterystyczną przewiązką nad przejściem arkadowym. Usytuowany w obrębie trójkątnej działki zespół płynnie wpisuję się w jej zarys poprzez zbliżony w narysie do litery L rzut. Zastosowanie typowego materiału w postaci cegły oraz opracowanych w szarym piaskowcu detali nadało zespołowi jednorodny charakter. Wzniesiony z cegły na konstrukcji żelbetowej kościół jest podpiwniczony i posiada zwartą bryłę nakrytą płaskim, czterospadowym dachem. Elewacja zach. poprzedzona jest wprowadzonymi ze względu na fizjografię terenu schodami wiodącymi na taras poprowadzony wzdłuż całej jego długości. Wysoka, usytuowana w narożniku wieża nakryta jest wielospadowym dachem i urozmaicona trójkątnymi ryzalitami. Oszczędnym w wyrazie elewacjom, pozbawionym zasadniczo podziałów architektonicznych, nadano rustykalny charakter poprzez wprowadzenie przebiegających w poziomie, nieobrobionych, kamiennych pasów. Na tle prostych, oszczędnych elewacji wyróżnia się fasada oraz elewacja pd. Poprzedzona systemem zieleni komponowanej, widoczna od strony pl. Matejki elewacja frontowa podkreślona jest przez trzy ostrołukowe arkady wsparte na kamiennych filarach, z umieszczoną ponad nimi na osi monumentalną rozetą z kamiennym krucyfiksem. Wnętrze kościoła, do którego prowadzi niewielka kruchta, posiada salowy charakter, jest jednoprzestrzenne, wydłużone, tynkowane i pokreślone rzędem rytmicznie poprowadzonych wzdłuż ścian filarów. W niewydzielonym w przestrzeni wnętrza prezbiterium znajduje się charakterystyczny ołtarz przedstawiający kazanie świętego Antoniego, składający się siedmioosobowej grupy figuralnej, którego przeciwwagę stanowi empora organowa o miękko poprowadzonej balustradzie. W obrębie wnętrza zachował się oryginalny wystrój i wyposażenie, wymienić należy tutaj m.in. zespół witraży nawiązujący zarówno do polskiej sztuki dekoracyjnej jak i niemieckiego ekspresjonizmu.

Obiekt dostępny.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 12-01-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.98547, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.283571