Ufundowany został przez Jana Klemensa Branickiego dla dominikanów sprowadzonych do Choroszczy już w połowie XVII wieku. Ich działalność promieniująca na okolicę miała ogromne znaczenie dla rozwoju miasteczka i rozkwitu religijności.

Historia

Klasztor dla 12 dominikanów ufundował i uposażył w 1654 r. Mikołaj Stefan Pac, kasztelan wileński, późniejszy biskup wileński, przy kościele wzniesionym przez swoich rodziców. Pierwszym przeorem w ukończonym w 1658 r. klasztorze był o. Petroniusz Kamieński, będący wcześniej pierwszym prowincjałem litewskim. Budynek klasztorny spłonął w 1683 r. wraz z kościołem podczas pożaru miasta. Kolejny drewniany kościół wraz z budynkami klasztornymi spłonął w 1704 roku. Nowy okres w dziejach miasta i konwentu dominikanów związany był z nabyciem dóbr choroskich przez Branickich. Jan Klemens Branicki ufundował murowany kościół (1753-1758), a następnie budynek klasztorny wg projektu Jana Henryka Klemma, ukończony zapewne przed 1770 rokiem. Budowle te tworzyły zamknięty czworobok wokół wewnętrznego dziedzińca. Dominikanie obsługiwali parafię, opiekowali się szpitalem dla ubogich, w klasztorze założyli dwuklasową szkołę, mieli także pokaźną bibliotekę. Sprowadzili do kościoła liczne relikwie, w tym zachowane do dziś relikwie św. Kandyda. W latach 1812-1817 w klasztorze znajdował się szpital wojskowy. W 1832 r. nastąpiła kasata klasztoru, zakonnicy zostali wysiedleni do Różanegostoku. Kościół został przekazany księżom diecezjalnym, a klasztor w latach 1865-1917 przejęło duchowieństwo prawosławne. W 1915 r. podczas działań wojennych budynek klasztorny został częściowo zniszczony. W 1918 r. podczas remontu kościoła wyburzono skrzydło wsch. oraz północną część skrzydła zach. klasztoru. W latach 1939-1946 w budynku urządzono szkołę podstawową, w latach 70. XX w. mieściły się tu mieszkania, sklepy, magazyny oraz pomieszczenia użytkowane przez parafię. Remontowany od lat 80. XX wieku. W 2010 r. w odbudowanym skrzydle wsch. urządzono kaplicę pogrzebową.

Opis

Kościół wraz z klasztorem zajmuje wschodnią pierzeję rynku. Klasztor usytuowany na południowy-zachód od kościoła, połączony z nim od północy szeroką arkadą. Późnobarokowy. Wzniesiony na rzucie podkowy, dwukondygnacyjny, w partii wsch. podpiwniczony, jednokondygnacyjny. Układ wnętrz półtoratraktowy, z pomieszczeniami w trakcie zewnętrznym i korytarzami od strony dziedzińca. Pomieszczenia w skrzydle pd. nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, w skrzydle zach. - sklepieniem krzyżowym, w pozostałych pomieszczeniach stropy belkowe. Dachy wysokie, dwu- i trójspadowe z facjatkami nakrytymi trójspadowymi daszkami w połaciach. Elewacje tynkowane, na cokole, zwieńczone wydatnym, profilowanym gzymsem koronującym, rozczłonkowane rytmicznie płaskimi lizenami. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne, różnej wielkości. Wewnątrz zachowane fragmenty polichromii z 3. ćw. XVIII wieku.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID w Białymstoku, 15.10.2014 r.