Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ratusz, ob. biblioteka i dom kultury - Zabytek.pl

ratusz, ob. biblioteka i dom kultury


ratusz XV w. Chojna

Adres
Chojna, Plac Konstytucji 3 Maja 1

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński, gm. Chojna - miasto

Gotycko-barokowy ratusz jest budowlą o skomplikowanej 700-letniej historii, zachował czytelne nawarstwienia stylowe dokumentujące sześć etapów/faz historycznych przekształceń.

Wnikliwe studia historyczno-konserwatorskie poprzedziły odbudowę ratusza w latach 1977-1986. Zrekonstruowane gotyckie elewacje szczytowe południowa i północna należą do najbogatszych w Polsce.

Historia

Ratusz jest budowlą złożoną, powstałą w wyniku trzech etapów budowlanych z okresu średniowiecza i nowożytnych przebudów. Chojna prawa miejskie otrzymała przed 1271r., wkrótce potem w północno-zachodniej części rynku powstała pierwsza siedziba rady miejskiej o nieznanej formie architektonicznej. Z tego etapu budowy przetrwał odcinek fundamentów pod wschodnią elewacją przy płn. narożniku oraz fragmenty ościeży otworów w elewacji płn. Budowlę zniszczył pożar w 1316 r.

Nowy budynek ukończony przed 1366 r., powstał w wyniku rozbudowy poprzedniego w kierunku południowym. Wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach 38,30 x 13,70 m, był podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z sygnaturką na osi elewacji południowej, z wejściem usytuowanym w północnej części elewacji zachodniej. Wnętrza o nierozpoznanym rozplanowaniu zostały przykryte stropami drewnianymi, w piwnicy strop był wzmocniony rzędem drewnianych słupów. W dokumentach z 1409 r. obiekt ten określony jest jako „Cophuse - Dom Kupca”.

W latach 1433-1461 budynek został kolejny raz przedłużony w kierunku południowym o jeden trakt tj. o 9,30 m i zamknięty nową elewacją o bogatym wystroju. W piwnicach założono sklepienia krzyżowo-żebrowe. Na koniec tej fazy przebudowy nadano nowy wystrój elewacji północnej. Wejścia do wnętrza umieszczono na osiach elewacji szczytowych (płd. i płn.). Dolne partie elewacji podłużnych zasłaniały kramy. Ten etap rozbudowy ratusza jest wiązany z działalnością warsztatu Hinricha Brunsberga. Prace zostały ukończone w 1461 r. Dobudowana część została przeznaczona na potrzeby rady miejskiej, a budowlę zaczęto nazywać ratuszem.

W XVI wieku powiększono otwory okien I piętra w elewacji zachodniej, a na dachu zbudowano sygnaturkę.

Formy ratusza zmieniono w znaczący sposób podczas przebudowy w 1702 r. Rozebrano wówczas mury I piętra pozostawiając oba gotyckie szczyty. Nowe mury podwyższono o około 1,5 m, elewacje wschodnią i zachodnią przepruto prostokątnymi oknami i otynkowano. We wnętrzu na parterze znajdowała się hala kupiecka, na piętrze przy szczycie północnym wydzielono salę posiedzeń rady miejskiej oraz szereg mniejszych pomieszczeń skomunikowanych z korytarzem biegnącym wzdłuż ściany zachodniej.

Gruntowny remont gmachu przeprowadzono w 1. ćwierci XIX stulecia. W tym czasie na parterze urządzono pomieszczenia administracyjne, w elewacjach wschodniej i północnej zmieniono kształt okien na prostokątne, a sprzed elewacji wschodniej usunięto kramy.

Podczas prac podjętych w 1883 r. przeprowadzono regotyzację obu elewacji szczytowych ratusza polegającą na przywróceniu ostrołukowej formy okien, fryzów i portali. Równocześnie odnowiono dłuższe elewacje.

Niewielkie prace remontowe wykonano w latach międzywojennych: w 1918 r. wymieniono stolarkę portalu północnego, a w 1925 r. portal ten został zamurowany.

W 1945 r. ratusz został poważnie zniszczony. Detonacja materiałów wybuchowych spowodowała zniszczenie jego południowej części, oraz zburzenie stropów międzykondygnacyjnych i dachu. Przetrwały mury obwodowe północnej partii i część sklepień piwnicznych. W stanie ruiny ratusz pozostawał do lat 70. XX w. Po odgruzowaniu obiektu zabezpieczono sklepienia piwnic i ocalałe mury. Projekt odbudowy ratusza zakładał jego rekonstrukcję wg stanu przed zniszczeniem w 1945 r. w oparciu o ikonografię i zachowane elementy oryginalnego wystroju. Wnętrza budowli adaptowano na siedzibę centrum kultury i bibliotekę. Prace badawcze, projektowe oraz budowlano-konserwatorską zostały zrealizowane przez Państwowe Przedsiębiorstwo Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Szczecinie. Obiekt został odbudowany w latach 1977-1986 w formach gotyckich z elementami baroku. Rekonstrukcja oryginalnego układu wnętrz objęła dwunawową halę piwniczną gdzie uzupełniono zniszczone fragmenty gotyckich sklepień. Obecnie mieści się tu restauracja „Ratuszowa”.

Opis

Ratusz usytuowany jest w centrum miasta, w północno-zachodniej części Rynku Staromiejskiego. Fasadą zwrócony jest w kierunku południowo-wschodnim.

Budowla posadowiona została na fundamencie z kamieni, mury obwodowe w partiach piwnic i przyziemia zachowały fragmenty zbudowane z cegły gotyckiej w wiązaniu wendyjskim i gotyckim oraz z cegły holenderki. Ratusz wzniesiony został na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach 47,60 x 13,70 m. Przy elewacji wschodniej w trakcie odbudowy dostawiono parterową przybudówkę o wymiarach 37,90 x 4,40 m podzieloną na osobne pomieszczenia o funkcjach handlowo-gastronomicznych. Budynek jest w całości podpiwniczony, dwukondygnacyjny z zagospodarowanym poddaszem. Dach dwuspadowy ze sterczynowymi szczytami od południa i północy. W połaciach dachu rozmieszczono lukarny doświetlające pomieszczenia na poddaszu. Przybudówka ma dach pulpitowy. Dachy zostały pokryte dachówką ceramiczną mnich mniszka.

Każda z elewacji ratusza ma odmienne podziały. Elewacje szczytowe: frontowa od strony Rynku Staromiejskiego i północna wyróżniają się bogatym wystrojem architektonicznym wykonanym z cegły ceramicznej, z którą kontrastują otynkowane blendy. Elewacja frontowa trzyosiowa, podzielona od poziomu gruntu po szczyt wielobocznymi przyporami. Podział poziomy zaznaczony dwoma gzymsami międzykondygnacyjnymi i pasami fryzów w partii szczytu. Na osi elewacji wejście główne poprzedzone schodami. We wschodniej osi wejście do piwnic mieszczących restaurację. Otwory okien i drzwi ostrołukowe, zwieńczone wimpergami. Na poziomie I piętra trzy okna dwudzielne (biforia) z rozetami w podłuczach blend. W środkowej partii szczytu okna bliźniacze w bogatych obramieniach, po bokach blendy z rozetami w podłuczach, zwieńczone wimpergami. Elewacja szczytowa północna trzyosiowa, z ostrołukowym portalem poprzedzonym schodami oraz z wejściem do piwnic w osi zachodniej. Po bokach portalu znajdują się dwie ostrołukowe blendy z oknami. Pas gzymsu oddziela partię przyziemia od szczytu. Szczyt podzielony został wielobocznymi lizenami oraz pasami fryzów złożonych z motywów wimpergi. W dolnej kondygnacji szczytu rozmieszczono pięć okien, z których trzy są ostrołukowe, a dwa (skrajne) zamknięte łukami pełnymi. Powyżej, w centralnej partii szczytu usytuowano okna zamknięte łukami pełnymi typu biforyjnego. W skrajnych osiach rozmieszczono trójlistne blendy z rozetami o motywie rybiego pęcherza. Osie szczytu zwieńczone są wimpergami. Przyziemie elewacji wschodniej zasłania współczesna przybudówka., nad którą znajduje się 11 ostrołukowych blend z oknami zamkniętymi łukiem odcinkowym. Blenda przy narożniku północnym pozbawiona jest okna. Na poziomie I piętra elewacja otynkowana, osiemnastoosiowa z oknami prostokątnymi, podzielona pilastrami. Elewacja zachodnia o nieregularnym układzie, lico w przyziemie ceglane, na I piętrze otynkowane. W przyziemiu znajduje się 13 wąskich okien zamkniętych łukami odcinkowymi i jedno okno ostrołukowe. Przy narożniku północnym usytuowane wejście zamknięte łukiem odcinkowym i poprzedzone schodami. Na poziomie I piętra elewacja podzielona analogicznie jak wschodnia.

Oryginalny układ wnętrz został utrzymany w dwunawowej hali piwnicznej nakrytej sklepieniem krzyżowo-żebrowym o 16 przęsłach, przedzielonych gurtami, które wsparte są na rzędzie niskich filarów. podziały wnętrz parteru, I piętra i na poddasza wykonano we współczesnej technologii w sposób dostosowany do obecnej funkcji.

Zabytek dostępny.

Oprac. Anna Walkiewicz, 15.07.2015 r.

Rodzaj: ratusz

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.108694, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.403642