Historia

Niegdyś okazałe, późnobarokowe założenie pałacowo-ogrodowe w Brzezince realizowane było etapami od roku 1725 dla braci Karola Krystiana i Joachima Wacława von Kospothów oraz następnie w l. 1729-51 staraniem ich siostrzenicy i spadkobierczyni Anny Zofii z domu von Erbach, primo voto von Malzan, 2° voto von Promnitz, 3° voto von Kospoth. Rezydencja niemal nieprzerwanie pozostawała w rękach rodu von Kospoth od 1721 do 1945 roku.

Pałac w typie entre cour et jardin wznoszono do ok. 1740 r., zapewne wg projektu wrocławskiego architekta Johanna Blasiusa Peintnera. Przy budowli założono jednoosiowy ogród typu francuskiego, z sadzawkami na przecięciu alei, ozdobiony wieloma rzeźbami, z których osiemnaście znajduje się obecnie w ogrodach pałacu w Wilanowie, gdzie przewiezione zostały po 1950 roku.

Przy budowie założenia pałacowo-ogrodowego zatrudnieni byli wrocławski rzeźbiarz Jan Albrecht Siegwitz oraz warsztat kamieniarski Jana Adama Karingera, a także malarz flandryjski Jan Franciszek de Backer oraz włoscy sztukatorzy Taroni i Brentani.

Pałac remontowany kilkakrotnie m.in. w 1820, około 1930 r. oraz w l. 1960-61 i 1972-73, obecnie pozostaje w stanie ruiny.

Opis

Ruina pałacu położona jest w zachodniej części wsi, pomiędzy dawnym dziedzińcem honorowym, a śladami rozległego ogrodu otoczonego częściowo murem, z pozostałościami dwóch bram.

Pałac był okazałą, dwukondygnacyjną, dwutraktową budowlą krytą dachem mansardowym, założoną na rzucie wydłużonego prostokąta, z wielką, półtorakondygnacyjną salą balową, ponad którą wznosił się kopulasty dach z latarnią. Elewacje budowli rozczłonkowywały na osi fasady i elewacji ogrodowej ryzality artykułowane pilastrami w wielkim porządku, podwyższone o mezzanino i zwieńczone trójkątnymi naczółkami. Osie skrajne akcentowały pseudoryzality z naczółkami odcinkowymi. Fasadę dekorował piaskowcowy portal balkonowy z kolumnami i półpostaciami atlantów; elewację ogrodową podobny portal zdobiony dwoma kartuszami z herbami rodów von Maltzan i von Eberbach oraz herbem rodu von Kospoth. Prostokątne otwory okienne ujmowały uszakowe obramienia.

Wnętrza pałacu o układzie amfiladowym nakrywały sufity z fasetami; salę balową pozorne sklepienie zwierciadlane dekorowane plafonami. Reprezentacyjne pomieszczenia ozdabiały kominki utrzymane w stylu regencji oraz bogata późnobarokowo-regencyjna, sztukatorska dekoracja ścian i stropów. 

Obecnie zachowane są ściany obwodowe i część dachu nakrywającego budowlę, a także pozostałości portali i detalu architektonicznego oraz kominków i dekoracji sztukatorskiej.

Własność prywatna, zabytek niedostępny.

Oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 29.09.2016 r.