Wyróżnia go harmonijna, klasycystyczna forma pałacu, najokazalszego wśród rezydencji podcieniowych w regionie oraz dość dobrze zachowany park.

Historia

Wieś należała w 1 poł. XVI w. do rodzin Szufnarowskich i Strzyżowskich, następnie do Bączalskich i Bonerów, od 1585 r. do Firlejów, w XVII w. do Ciepielewskich a od k. XVIII w. do ok. poł. XIX do Łempickich. Po nich właścicielami byli Łempiccy, Straszewscy a w 1890 r. majątek przeszedł w ręce Łosiów, następnie Bylickich.

Drewniany dwór w Żyznowie wymieniany był już w 1 poł. XVI w., następna siedziba, zapewne dwór obronny, powstał w poł. XVII w. Obecny pałac wybudowany został z inicjatywy rodziny Łempickich w 1 poł. XIX w., z wykorzystaniem piwnic po wcześniejszej budowli. Wtedy też powstały ogrody pałacowe, ich twórczynią była Maria z Łempickich Straszewska. Końcem XIX w. przeprowadzono remont staraniem Witolda hr. Łosia, ówczesnego właściciela, podczas którego dostawiono od strony ogrodu portyk z tarasem. W 1929 r. nowi właściciele Żyznowa Byliccy przeprowadzili kolejny remont, w czasie którego m.in. pokryli dach gontem. Byliccy byli ostatnimi przedwojennymi właścicielami majątku. W 1945 r. w pałacu ulokowano szpital przeciwgruźliczy, a od 1949 r. do chwili obecnej zespół pałacowy użytkowany jest przez Dom Dziecka.

Opis

Zespół pałacowy znajduje się w środkowej części wsi, w pobliżu skrzyżowania z drogą prowadzącą do Bonarówki, od zachodu i południa graniczy z lokalnymi szosami, od wschodu z rzeką Stobnicą z od północy z zabudową o charakterze gospodarczym.

Klasycystyczny pałac wybudowano w środkowej części założenia, na zakończeniu osi utworzonej przez aleję wjazdową zakończoną podjazdem z gazonem. Budynek na rzucie wydłużonego prostokąta, podpiwniczony, o zwartej, prostopadłościennej, piętrowej bryle urozmaicono od frontu portykiem wgłębnym w wielkim porządku i portykiem kolumnowym z tarasem od strony ogrodu, przekryto dachem czterospadowym. Budynek wymurowano z kamienia i cegły, na kamiennych, wcześniejszych piwnicach, dach pokryto dachówką ceramiczną

Elewacja frontowa pałacu jest jedenastoosiowa, symetryczna, z dziewięcioosiowym portykiem wgłębnym z ośmioma kolumnami podtrzymującymi architraw. Elewacja wschodnia, ogrodowa jest dziewięcioosiowa, z portykiem kolumnowym na osi, w którym sześć kolumn: dwie przyścienne i dwie pary znacznie wysuniętych przed lico, dźwiga głęboki taras piętra z kutą balustradą. Okna prostokątne, na parterze zamknięte półkoliście, na piętrze znacznie większe, wszystkie podkreślone prostymi opaskami a w elewacji ogrodowej, na piętrze oraz od frontu w osiach skrajnych, dodatkowo nadokiennikami. Artykulacja pozioma elewacji podkreślona została pasami w tynku w kondygnacji parteru, międzykondygnacyjnym pasem meandrów w elewacji ogrodowej oraz prostym gzymsem podokapowym. Układ wnętrz zaprojektowany jako symetryczny, dwutraktowy, został częściowo zmieniony po dostosowaniu do funkcji domu dziecka. Brak jest elementów zabytkowego wystroju i wyposażenia wnętrz.

Stajnie ulokowane są na północny-zachód od pałacu, niemal prostopadle do niego. Zachowana kubatura, pierwotnie prawdopodobnie parterowa, nadbudowana, stanowi fragment większego budynku, którego strzępia widoczne są jeszcze w jego zachodniej części. Obecnie budynek ma rzut prostokąta, bryłę pietrową od frontu i parterową od strony pn., murowaną z kamienia i cegły, przekrytą dachem pulpitowym z eternitowym pokryciem. W elewacji frontowej, południowej, okna rozmieszczono w dwóch kondygnacjach, od północy tylko w parterze, wschodnią elewację opinają masywne szkarpy. Budynek jest zrujnowany, zawilgocony, częściowo nieużytkowany.

Wozownia usytuowana jest przy bramie do zespołu, po południowej stronie alei wjazdowej. To niewielki obiekt, wybudowany na rzucie prostokąta, parterowy, drewniany, na kamiennym podpiwniczeniu, przekryty dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną. W jego wnętrzu ulokowano część mieszkalną oraz pomieszczenie na powóz.

Park krajobrazowy rozplanowany został na dwóch tarasach schodzących do rzeki Stobnicy. Zachował się na jego terenie starodrzew, dęby i wiązy w układzie swobodnym, pozostałości alei kasztanowcowej i lipowej a także zarastający staw z wyspą.

Obiekt częściowo dostępny dla zwiedzających. Park dostępny za zezwoleniem, pałac, stajnie i wozownie niedostępne. Zespół pałacowy użytkowany jest przez Dom Dziecka.

Oprac. Mieczysław Kuś, 12.12.2014 r.