Kościół posiada bogate barokowe wyposażenie wewnętrzne oraz stanowi jeden z nielicznych przykładów zachowanej w oryginalnej formie drewnianej architektury w powiecie częstochowskim. Wysokie wartości krajobrazowe oraz duchowe podkreślono poprzez usytuowanie obiektu na niewielkim wzniesieniu oraz otoczeniu go nasadzeniem z lip, w których zgodniej z tradycją ,,mieszka’’ Matka Boska co dodatkowo uwydatnia charakter miejsca. O randze kościoła świadczy również fakt przechowywania relikwii św. Idziego, patrona parafii.

Historia

Pierwsze informacje odnośnie istnienia świątyni na terenie Zrębic pochodzą ze spisów świętopietrza z 1334 r. Zgodnie z przekazami źródłowymi kościół znajdujący się pierwotnie pod wezwaniem Wszystkich Świętych wzniesiono za czasów panowanie króla Kazimierza Wielkiego w podzięce za uratowanie od panującej w tamtych czasach zarazy. Stara drewniana kaplica zlokalizowana była pierwotnie wśród pól w niewielkiej odległości od skały, na której mieszkańcom wsi ukrywającym się w czasie panowania epidemia w lesie objawił się św. Idzi. Zgodnie z historią w kaplicy znajdował się wykonany w 1652 r. na zlecenie przez ówczesnego proboszcza parafii ks. Bartłomieja Madalińskiego obraz św. Idziego, przeniesiony i wkomponowany w ołtarz główny w nowym kościele. Informacje o obiekcie znajdują się w licznych XVI w. źródłach głównie w odniesieniu do dziesięciny płaconej przez parafię na rzecz Biskupa krakowskiego. Pochodzące z 1778 roku materiały wskazywały na zły stan obiektu, który ulegał stopniowej degradacji, cztery lata później wizytator ksiądz Jacek Kochanowski wskazywał na potrzebę szybkiej interwencji, a nawet konieczność wybudowania nowej świątyni. Obecny kościół powstał dzięki staraniom proboszcza Wojciecha Bulińskiego w 1789 roku. Na miejscu starej drewnianej kaplicy wzniesiono natomiast nową murowaną z kamienia wapiennego w kształcie rotundy. Pierwsze poważne prace w obrębie nowej świątyni miały miejsce już w 1889 r. kiedy to obiekt przeszedł gruntowną restaurację, kolejne przeprowadzane na szeroką skalę prace miały miejsce po II wojnie, a także w latach 50-tych i 60-tych XX w. wykonano wówczas gruntowną konserwację wnętrza kościoła, wymieniono stare poszycie na nowe gonty, założono instalację oświetleniową oraz poddano konserwacji zabytkowe organy. Obiektowi towarzyszy XVIII-wieczna dzwonnica położona w północno-zachodniej części działki.

Opis

Zespół kościoła p.w. św. Idziego położony jest na niewielkim wzniesieniu w centralnej części wsi Zrębice przy ul. Żareckiej 4. Cały teren działki otoczony jest murowanym ogrodzeniem, otynkowanym od strony ulicy, a sama świątynia obwiedziona jest cennym starodrzewem lipowym.

Wykonany w konstrukcji zrębowej kościół jest drewniany, jednonawowy i charakteryzuje się zwartą bryłą nakrytą dwuspadowym dachem o zróżnicowanych wysokościach w części centralnej z gontowym poszyciem. Obiekt składa się z niewielkiej, wzniesionej na rzucie zbliżonym do kwadratu nawy, do której od południa przylega zamknięte trójbocznie prostokątne prezbiterium. Dodatkowo do części zasadniczej przylegają odpowiednio zlokalizowana wzdłuż wschodniej ściany prezbiterium prostokątna zakrystia zwieńczona dachem pulpitowym oraz niewielka kruchta poprzedzająca od północy nawę, stanowiąca główne wejście do świątyni. Zarówno nawa jak i prezbiterium nakryte są dachem przyczółkowym zakończonym wydatnym okapem wspartym na profilowanym gzymsie. Elewacje zewnętrzne są oszalowane deskami i wzmocnione lisicami. Elementem urozmaicającym bryłę jest niewielka sygnaturka zwieńczona cebulastym hełmem nad nawą, w części północnej. Podział wewnętrzny podkreśla wsparta na rzeźbionych kroksztynach belka tęczowa oddzielająca przestrzeń prezbiterium od nawy. W części północnej znajduje się podtrzymywany przez dwa słupy chór muzyczny z charakterystycznym wybrzuszeniem w części centralnej. Wnętrze utrzymane jest w stylu barokowy, wśród wyposażenia na uwagę zasługuje XVII-wieczny ołtarz główny, przerobiony w XVIII w. o dekoracji chrząstkowo-małżowinowej z wkomponowanym w polu środkowym obrazem św. Idziego przeniesionym z XVI-wiecznej kaplicy, XVIII-wieczna barkowa ambona z motywem dekoracyjnym rocaille oraz późnogotycka kamienna chrzcielnica.

W północno-zachodniej części działki zlokalizowana jest niewielka wolnostojąca dzwonnica. Jest to prosty, wykonany w konstrukcji słupowo-ryglowej obiekt wzniesiony na rzucie kwadratu o zwartej bryle nakrytej dachem namiotowym z wydatnym okapem. Wewnątrz budynku znajduje się zabytkowy dzwon z 1632 r.

Obiekt dostępny jedynie z zewnątrz, otwierany w czasie mszy. Więcej informacji na stronie parafii: http://parafia.zrebice.pl/

oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 27-11-2015 r.