Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół 1660 - 1664 Złotów

Adres
Złotów

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. złotowski, gm. Złotów (gm. miejska)

Przykład barokowego kościoła miejskiego, wzniesionego w l.1661-64, jeden z najcenniejszych zabytków północnej Wielkopolski.

Autorem projektu był zapewne znany architekt pochodzący z Veneto lub Lombardii, działający w XVII w. w Wielkopolsce - Krzysztof Bonadura Starszy. Fundatorem świątyni był wojewoda kaliski Andrzej Karol Grudziński. Kościół wyróżnia się cennym barokowym wyposażeniem z XVII w.

Historia

Początki Złotowa sięgają wczesnego średniowiecza i łączą się z istniejącym tu już w 1 poł. XII w. grodem położonym na przesmyku między dwoma jeziorami w pobliżu przeprawy przez rzekę Głomię, na starym szlaku handlowym z Nakła do Kołobrzegu i Słupska. Dokładna data uzyskania przez Złotów praw miejskich nie jest znana. Najstarsza wzmianka potwierdzająca miejski charakter osady pochodzi z 1370 r. Złotów był miastem prywatnym. W XV w. należał do wielkopolskiego rodu Grzymałów. Na pocz. XVII w. ówczesny dziedzic Jan Potulicki wzniósł w Złotowie nowy zamek. W poł. XVII w. miasto przeszło w ręce rodziny Grudzińskich. W 1665 r. Andrzej Karol Grudziński ponowił przywilej lokacyjny. Od końca XVII w. Złotów należał do Działyńskich. W 1788 r. miasto przeszło w ręce rodzin niemieckich, a od 1820 r. stało się ośrodkiem dóbr króla pruskiego.

Tradycja łączy powstanie złotowskiego kościoła z zakonem Bożogrobców, co jednak nie znajduje potwierdzenia źródłowego. Świątynia istniała tu zapewne już w XIV w. W 1511 r. wzmiankowany jest kościół św.św. Andrzeja i Piotra. W 1619 r. Jan Potulicki wzniósł w miejscu starego, zniszczonego przez pożar kościoła nową, również drewnianą świątynię pw. św. Anny i wystawił nowy akt erekcyjny parafii. Podczas wojen szwedzkich w r. 1657 budynek ten został spalony. Wkrótce w jego miejscu powstała tymczasowa budowla, wzniesiona w konstrukcji szkieletowej. Zachowany do dziś barokowy, murowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony został w latach 1661-1664, z fundacji wojewody kaliskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego. Prace przy wyposażeniu wnętrza trwały do 1669 r. 25 sierpnia tego roku świątynia została poświęcona. W XIX i na pocz. XX w. była parokrotnie remontowana, m. in. na pocz. XIX w. (remont kaplic bocznych), w l. 1839-40 (naprawa dachu, ścian i posadzki), 1859, 1889 i 1905. W l. 1850-53 w pobliżu kościoła wzniesiono dzwonnicę. W latach 1965-1966 przeprowadzono remont wnętrza. Polichromię oraz dekorację sgraffitową wykonali Anna i Leonard Torwirtowie. W 2004 r. przeprowadzono remont krypt. Obecnie kościołem opiekuje się Zgromadzenie Misjonarzy Świętej Rodziny.

Opis

Kościół pw. św. Wniebowzięcia NMP usytuowany jest w północno-zachodniej części miasta, w pobliżu Rynku, przy ul. Panny Marii. Świątynię otacza cmentarz przykościelny ogrodzony ceglanym, częściowo otynkowanym murem, z bramą główną flankowaną dwiema furtami od południa i bramą boczną od południowego-zachodu. Na terenie cmentarza znajduje się pomnik z 1978 r. w formie krzyża ustawionego na kolumnie, poświęcony pamięci zaginionych i poległych w obronie wiary i ojczyzny. W pobliżu znajduje się murowana plebania oraz ceglana dzwonnica.

Kościół wzniesiony został na planie krzyża łacińskiego. Świątynia składa się z prostokątnej, trójprzęsłowej nawy i przylegającego do niej od wsch. węższego, dwuprzęsłowego, prosto zamkniętego prezbiterium. Do wschodniego przęsła nawy po obu stronach przylegają kwadratowe kaplice, tworzące ramiona krzyża. Po pn. stronie prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia. Zwarta bryła nawy i nieco niższe prezbiterium nakryte są wysokimi dachami dwuspadowymi. Ponad dachem nawy po stronie wsch. widoczna jest wieżyczka na sygnaturkę, zakończona cebulastym hełmem. Kaplice boczne zwieńczone zostały kopułami z latarniami.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy nawy i prezbiterium pokryte zostały dachówką ceramiczną, pokrycie kopuł nad kaplicami oraz hełm wieżyczki na sygnaturkę wykonano z blachy. Wnętrza nakryte są murowanymi sklepieniami.

Na zewnątrz ściany nawy, prezbiterium i kaplic bocznych podzielone zostały pilastrami, wieńczy je profilowany gzyms. Wysoko umieszczone okna zamknięte są najczęściej łukiem półkolistym. Elewacja zachodnia ujęta jest parami pilastrów o jońskich kapitelach, dźwigających silnie występujący profilowany gzyms. Część środkowa jest nieznacznie wysunięta. Na osi znajduje się skromny portal, zamknięty półkoliście wygiętym, przełamanym odcinkiem gzymsu, zwieńczonym obeliskiem z kulą. Elewację wieńczy szczyt podzielony parą pilastrów, ujęty wolutowymi spływami. Podobny szczyt wieńczy wschodnią elewację prezbiterium.

Ściany wnętrza podzielone są pilastrami dźwigającymi gzyms wieńczący i gurty sklepień. Nawa i prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Sklepienia ozdobione są dekoracja sztukatorską (skromne podziały ramowe). Prezbiterium otwiera się do nawy półkoliście zamkniętym łukiem tęczowym. W przęśle zachodnim nawy wbudowano wspartą na trzech filarowych arkadach emporę muzyczną o ramowo-płycinowym, ozdobionym sztukateriami parapecie. Nakryte kopułami kaplice boczne otwierają się do nawy wąskimi półkolistymi arkadami. Wnętrze świątyni zdobi polichromia i sgraffita wykonane przez Annę i Leonarda Torwirtów.

Cenne, siedemnastowieczne wyposażenie kościoła obejmuje m. in. zespół pięciu barokowych ołtarzy, ambonę, chrzcielnicę oraz grupę Ukrzyżowania na belce tęczowej. Wykonał je złotowski snycerz Johann Daniel Danzer. W ołtarzu gł. w polu środkowym umieszczono obraz namalowany w 1666 r. przez Pawła Hacka z Gdańska, przedstawiający Koronację NMP. W krypcie pod kaplicą Matki Boskiej Różańcowej znajdują się trumny rodziców fundatora, Zygmunta i Elżbiety Grudzińskich oraz jego syna - Zygmunta, zmarłego w wieku trzech lat. Na jego trumnie umieszczono unikalny w skali kraju dziecięcy portret trumienny.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronach internetowych parafii i diecezji bydgoskiej: msf-zlotow.pl i diecezja.bydgoszcz.pl.

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 19.11.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.170345, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.66313