kościół cmentarny pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl
Adres
Złotoryja, Cmentarna 11
Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. złotoryjski, gm. Złotoryja (gm. miejska)
Historia
Kościół pw. Św. Mikołaja w Złotoryi (do 1945 r. - Goldberg) po raz pierwszy został wymieniony w dokumencie papieskim z 1217 roku. Pierwotna świątynia, zapewne drewniana, przeznaczona mogła być przede wszystkim dla osady górników zlokalizowanej na Górze Mikołaja.
Kościół wzniesiony został poza obrębem średniowiecznych murów miejskich w 1 poł. XIV w. W trakcie pożaru miasta w 1576 r. został spalony; odbudowa prowadzona była w latach 1576-1595 — wówczas wybudowano wieżyczkę kościoła i wyposażono wnętrze; z tego czasu pochodzi dwuosiowa bramka prowadząca na teren cmentarza od strony miasta związana z murem o charakterze obronnym (w kluczu bramy data 1591). Renesansowa świątynia spalona została w wyniku pożaru w 1840 r. Niezwłocznie przystąpiono do odbudowy kościoła według projektu mistrza budowlanego Engelharda Ganocha z 1840 r. (rysunki budowy nowej wieży oraz detali, projekt portalu z 1842 r.). Ponownie kościół został spalony w 1861 r. W 1862 r. przeprowadzono jego restaurację. Prace przy odbudowie wieży prowadzone były jeszcze w końcu XIX w. Obiekt użytkowany jest przez parafię katolicką od 1964 r., od 1972 r. stanowi jej własność. W latach 1974-1978 przeprowadzony został remont kapitalny kościoła: do 1977 r. przeprowadzono remont więźby dachowej, przełożenie pokrycia dachowego, częściowe oszklenie okien. W drugim etapie przeprowadzono prace wykończeniowe. W latach 1993-94 przeprowadzono remont filarów międzynawowych, wymieniono część konstrukcji więźby dachowej oraz przełożono pokrycie dachowe.
Obecny cmentarz komunalny składa się z trzech części. Pierwszą stanowi dawny jeszcze średniowieczny cmentarz kościoła św. Mikołaja, którego reliktem jest założony na owalu mur graniczny. Cmentarz ten, należący do miejskiej gminy ewangelickiej, został znacznie poszerzony w 2 poł. wieku XIX, w kierunku wschodnim. Mur graniczny wybudowano w l. 1892-1906. Na jego południowo-wschodnim krańcu, w bezpośrednim sąsiedztwie, powstał ok. 1870 nowy cmentarz katolicki.
Opis
Obecny kościół pw. św. Mikołaja jest budowlą murowaną z kamienia, o bryle gotyckiej, oskarpowaną. Orientowany, z prostokątnym prezbiterium od wschodu, oskarpowany, nakryty dachem dwuspadowym. Fasada zachodnia z centralnie umieszczonym kamiennym ryzalitem pozornym oraz narożami podkreślonymi kamiennymi lizenami zakończonymi ostrosłupowymi sterczynami (obeliskami). Szczyt opracowany schodkowo, z triforium oraz oraz okulusem na osi; partie boczne dekorowane ostrołucznymi blendami. W pseudoryzalicie główne wejście do kościoła ujęte kamiennym, uskokowo opracowanym portalem gotyckim (z 1 poł. XIV w, k. XV w.?) z uzupełnieniami neogotyckimi. Podobnie opracowany, mniejszy portal południowy.
Wnętrze jednonawowe, nakryte drewnianą, ostrołuczną pseudokolebką. Najważniejsze elementy neogotyckiego wyposażenia kościoła z XIX/XX w. Ołtarz główny, ambona, dwukondygnacyjne empory wokół wnętrza 1. poł. XVIII w. Na ścianach kościoła zabytkowe nagrobki mieszczan złotoryjskich. Na cmentarzu zespół kaplic grobowych.
Zabytek dostępny. Informacje o porządku nabożeństw na stronie internetowej parafii: http://www.sanktuarium-zlotoryja.pl
oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 18-11-2015 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: gotycki
Materiał budowy:
kamienne
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.88299, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.127807