Elitarny charakter utraciły dopiero w XIV-XV w. z powodu zaniechania ascezy i powszechnie ganionego upadku moralności, co doprowadziło nawet do likwidacji niektórych domów.

Historia

Imbramowice to wioska nad Dłubnią, na skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, której metryka sięga XII w., kiedy pod nazwą Dłubnia przynależała do kompleksu dóbr ziemskich klasztoru bożogrobców w Miechowie. Później stała się własnością prywatną. Biskup krakowski Iwo Odrowąż i jego wuj komes Imbram ufundowali w latach 1223-1226 klasztor dla Panien Norbertanek Conventus Monialium Ordinis Praemonstratensis. O najstarszym kościele i klasztorze imbramowskim wiemy niewiele. Jak wyglądała pierwotna świątynia norbertanek, możemy się tylko domyślać. Były to budowle murowane (w XII i pierwszej połowie XIII w. w Polsce nastąpił szczytowy okres rozwoju sztuki romańskiej), tylko w klasztorze pojawiały się elementy drewniane. W 1260 Tatarzy złupili i zburzyli klasztor. Kościół i klasztor odbudowywano powoli, a w początkach XV w. zaczęto zastanawiać się nawet nad jego zniesieniem. W 1415 Władysław Jagiełło, za zgodą Stolicy Apostolskiej, przeniósł zakonnice do Buska. Powróciły stamtąd po kilkudziesięciu latach wyposażone w nowe królewskie przywileje. Klasztor stopniowo rósł w znaczenie, obrastał majątkami ziemskimi i dziełami sztuki. Większość z nich pochłonął tragiczny pożar, który w 1710 strawił zabudowania norbertanek. Stary kompleks klasztorny został uszkodzony tak poważnie, że o jego odbudowie nie mogło być mowy. Dzięki hojności dobrodziejów, energii kierującego odbudową kanonika krakowskiego Dominika Lochmana i zamożności zgromadzenia szybko miejsce kultu zostało dźwignięte z ruin. Bezpośrednią realizatorką zadania była Ksieni imbramowickiego konwentu, Matka Zofia Grothówna. Po 1711 wyrósł kompleks wzorowany na monumentalnych założeniach barokowych Rzymu. W r. 1818 zgromadzenie zostało skasowane przez rząd austriacki, a jego majątki (stanowiące w sumie ładną ekonomię kilku wsi i folwarków) przejął Fundusz Religijny. Jednak po kilkunastu latach władze rozbiorowe pozwoliły zakonnicom wrócić do Imbramowic, wyznaczając im też stałą pensję, wystarczającą na utrzymanie. Po ukazie tolerancyjnym (1905) norbertanki otworzyły w 1906 r. w Imbramowicach szkołę podstawową, a w 1919 r. szkołę gospodarczą wzorowaną na szkole w Zakopanem (Kuźnice). Za pomoc udzielaną konspiracji w walce z okupantem niemieckim w latach 1939-45 klasztor sióstr norbertanek w Imbramowicach został odznaczony. W roku 1992 siostry odzyskały przejęte niegdyś przez państwo grunty oraz zabytkowe budynki byłej szkoły klasztornej w stanie kompletnego zdewastowania.

Opis

Punkt centralny zespołu to kościół pw. świętych Piotra i Pawła, konsekrowany w 1717 przez biskupa krakowskiego Kazimierza Łubieńskiego. Kościół klasztorny zaprojektowany został jako przestrzeń jednonawowa, w porównaniu z dwukondygnacyjną zabudową klasztoru do niego dostawioną jako czterokondygnacyjny, z dachem dwuspadowym (o pokryciu z blachy miedzianej) przykrywającym barokowe sklepienie kościoła. Klasztor orientowany jest na kierunek wschodni , tak więc od wschodu znajduje się ołtarz główny kościoła, a od zachodu - chór zakonny. Od zachodu tylna ściana chóru graniczy z założoną na rzucie kwadratu proporcjonalną wieżą, górującą swą wysokością nad klasztorem i jego pozostałymi zabudowaniami. Wejście do kościoła zlokalizowane jest z boku kościoła, w jego północnej elewacji, w tylnej jego części. Kościół przykryty jest dachem o konstrukcji drewnianej i jego pokryciu z blachy miedzianej. Wieża - dostawiona od zachodu - została wzniesiona w latach 1719-1721. Projektantem, także późnobarokowego wyposażenia wnętrz, był ceniony architekt Kasper Bażanka (1680?-1726). Klasztorne ruchomości - m.in. imbramowskie ołtarze - powstały pod kierunkiem A. Frączkiewicza. Cały obecny wystrój kościoła, jak i jego dekoracje malarskie i rzeźbiarskie, o czym wspomniano powyżej, pochodzą z połowy XVIII w. i swą tematyką podkreślają i ożywiają kult chrystocentryczny świątyni. Jednonawowe wnętrze kościoła, zakończone jest od strony wschodniej prezbiterium z półokrągłą absydą, która ujęta jest z obu stron dwoma parami drewnianych kanelurowanych kolumn ze złoconymi kapitelami w porządku kompozytowym. W głębi absydy znajduje się złocony ołtarz z niską nastawą i Cyborium, w kształcie kopuły bazyliki św. Piotra w Rzymie, zajmuje dominującą, środkową część nastawy ołtarza głównego. Za głównym ołtarzem znajduje się, ujęty w prostokątną arkadę obraz ołtarzowy „Dobrego Pasterza”, przedstawiający Pana Jezusa wśród stada owiec na pastwisku. Autorem tego obrazu jest znany malarz Wilhelm, zwany Włochem, współpracujący przy odbudowie klasztoru z Kacprem Bażanką. Nad obrazem, w kartuszu, wkomponowany jest łaciński napis: ”Witaj wieczny dawco, Książę pasterzy Jezu Chryste, który dałeś życie za owce swoje”. Zwiedzając kościół, warto przyjrzeć się misternym detalom rzeźbiarskim, ołtarzowym krzyżom, pięknym stallom i konfesjonałom. Z wszystkim tym zharmonizowano kościelną polichromię, wykonaną przez włoskiego mistrza Wilhelma i jego córkę. Odrestaurowana w latach 20. XX w., polichromia łączy sceny alegoryczne, wizerunki Chrystusa i świętych oraz sceny z dziejów zgromadzenia. Uzupełniają ją duże obrazy przedstawiające m.in. świętych norbertańskich. Niewielkie uzupełnienia wymusiły pożary kościoła w latach 1863 i 1875. Sam klasztor złączony jest z kościołem od południa. Jego piętrowe budynki Bażanka zgrupował wokół prostokątnego wirydarza. Sklepioną kolebkowo sień, krużganki, oratorium i kapitularz zdobią freski. Jednak wymogi klauzury utrudniają do nich dostęp. W 1973 odkryto we wnętrzach klasztoru obraz Madonna w girlandzie pędzla flamandzkiego malarza Jana Breughla Starszego, zwanego Aksamitnym. W skład kompleksu klasztornego wchodzi także oficyna księży (murowana, z r. 1761), dom kapelana (z początku XIX w.), murowany spichlerz z lat 1758-1769. Całość opasuje murowane, XVIII-wieczne ogrodzenie, którego ozdobą jest brama-dzwonnica z 1780. Fundatora konwentu Iwona Odrowąża oraz kanonika Lochmana upamiętniają pomniki wkomponowane w ściany prezbiterium.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Woźniak, Roman Marcinek, OT NID Kraków, 30.11.2014 r.