Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. św. Michała Archanioła - Zabytek.pl

kościół pw. św. Michała Archanioła


kościół XVII w. Żernica

Adres
Żernica

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Pilchowice

Obiekt posiada wysokie wartości artystyczne, historyczne oraz naukowe w skali regionu, stanowi cenny przykład drewnianego budownictwa sakralnego.

Na szczególną uwagę zasługują dobrze zachowane XVII wieczne polichromie w typie ,,Biblie Pauperum’’, a także liczne wyposażenie w postaci m.in. dwukondygnacyjnego ołtarza głównego o bogatej dekoracji z 1648 roku. O wyjątkowej wartości świątyni świadczy również wpis na Szlak Architektury Drewnianej w województwie śląskim. Dodatkowo lokalizacja obiektu na wzniesieniu, oraz zachowane pojedyncze egzemplarzu starodrzewu nawiązują do tradycji i form przestrzennych charakterystycznych dla krajobrazu wiejskiego, gdzie kościół otoczony nasadzeniami z drzew tworzących tak zwane ,,święte gaje’’ górował nad wiejską zabudową.

Historia

Pierwsze wzmianki o istnieniu kościoła w Żernicy pochodzą już z 1279 roku, w dokumentach z lat 1376 i 1447 przypisuje mu się rangę kościoła parafialnego. Pierwotna świątynia został zniszczona w trakcie wojen husyckich w 1. połowie XV wieku. Obecny kościół św. Michała Archanioła powstał w 1661 roku, dzięki fundacji opata cysterskiego z Rud, Andrzeja Emanuela. To właśnie klasztor cystersów w Rudach Wielkich pełnił posługę duszpasterską na terenie parafii w latach 1283-1810. Z aktualnych badań dendrochronologicznych wynika, iż  najstarszą część kościoła stanowi wieża z 1518 roku, do której następnie dostawiono nawę i prezbiterium. Ze względu na naturalne zużycie materiału kościół wielokrotnie remontowano i odnawiano, pierwsze udokumentowane prace dotyczyły naprawy wieży z 1813 roku, pierwszy remont generalny miał natomiast miejsce w 1864 roku. W 1889 roku wykonano nowe ogrodzenie, a kolejne prace miały miejsce głównie w 1. połowie XX w. W związku z wybudowaniem nowej parafii w Żernicy, obiekt przestał być użytkowany w 1970 roku. W latach 1998-2008 kościół przeszedł gruntowny remont, w trakcie którego odsłonięto ponad 500 m kwadratowych polichromii, której część pochodzi z czasów powstania świątyni czyli 1661 roku.

Opis

Kościół św. Michała Archanioła zlokalizowany jest na wzniesieniu, w centralnej części wsi Żernica, przy ulicy Leopolda Mikki 3. Kościół powstał w oparciu o konstrukcję zrębową na podmurówce ceglano-kamiennej, jest orientowany, jednonawowy. Posiada wpływy stylu neogotyckiego, a jego główną bryłę tworzą: wzniesiona na rzucie zbliżonym do kwadratu, w konstrukcji słupowej, oszalowana gontem wieża z izbicą (oszalowaną deskami). W jej przyziemiu mieści się kruchta, połączona z  niewielki przedsionek w części zachodniej. Wzniesiona na rzucie prostokąta, w konstrukcji zrębowej, w części południowej wzmocniona lisicami nawa, do której od północy przylega niewielka kruchta, składzik oraz zlokalizowane w północno-zachodnim narożniku soboty. Ostatnią część stanowi zamknięte trójbocznie prezbiterium o analogicznej konstrukcji co nawa, do którego od północy przylega wzniesiona na planie prostokąta zakrystia. Obiekt charakteryzuje się rozczłonkowaną bryłą przykrytą w części zasadniczej dachem dwuspadowym, dodatkowy element ozdobny stanowi zlokalizowana nad nawą sześcioboczna wieżyczka z latarnią, nakryta dachem piramidalnym, nad samym prezbiterium dach przechodzi w wielopołaciowy. Dachem pulpitowym przykryty jest przedsionek oraz zakrystia, wieża posiada natomiast ośmioboczny hełm ostrosłupowy zwieńczony krzyżem lotaryńskim. Dodatkowy element ozdobny stanowią XVII wieczne wycięte z blachy ozdoby wieńczące szczyt prezbiterium- postać św. Michała Archanioła walczącego ze smokiem, a także zlokalizowana w obrębie zwieńczenia sygnaturki- postać Matki Boskiej na półksiężycu. Prezbiterium w części środkowej posiada pozorne sklepienie kolebkowe, pozostałe przestrzenie o stropach płaskich w nawie dodatkowo wsparte na dwóch krzyżujących się podciągach w formie ozdobnych belek. Prezbiterium oddzielone od nawy prostą, profilowana belką tęczową, w zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny pierwotnie pełniący funkcje babińca, wsparty na dwóch słupach z ozdobnymi głowicami. Otwory okienne zlokalizowane jedynie w obrębie elewacji południowej, w nawie i prezbiterium dominują okna podkreślone przy pomocy masywnych ościeżnic z profilowanym gzymsem nadokiennym wewnątrz. Do obiektu prowadzą dwa wejścia, główne zlokalizowane w obrębie kruchty w elewacji zachodniej, oraz boczne od strony północnej przez kruchtę. Wśród wyposażenia na uwagę zasługuje dwukondygnacyjny, barokowy ołtarz główny z 1648 roku o bogatej złoconej dekoracji z umieszczonym centralnie obrazem św. Michała Archanioła walczącego z diabłem z XVII wieku. Inne cenne elementy stanowią dwa ołtarze boczne: późnobarokowy lewy z 1756 roku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, oraz klasycystyczny prawy z połowy XIX w. z obrazem św. Józefa i św. Barbary. W obiekcie znajduje się również barokowa ambona i chór muzyczny z wpływami stylu ludowego. Największą atrakcję kościoła stanowią XVII wieczne polichromie które pokrywają niemal całą powierzchnię ścian i stropów. Tematyka malowideł wiąże się bezpośrednio z treścią ewangelii, przedstawia sceny biblijne, postacie świętych czy wyobrażenie siedmiu Sakramentów, tworząc tak zwaną Biblię dla ubogich.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 18.09.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.101666, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.312828