Zarazem obiekt odznaczającymi się istotnymi wartościami historycznymi, związanymi z dziejami historycznej, pn.-zach. Małopolski.

Historia

Powstanie ob. kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Skarżycach związane było z przekazaniem w 2 poł. XVI w. przez Bonerów pobliskiego kościoła par. w Kromołowie kalwinom. Wówczas Wojciech Giebułtowski herbu Lis, właściciel Skarżyc i sekretarz królewski, ufundował przed 1598 r. budowę kościoła w Skarżycach, będącego pocz. filią kościoła w Kromołowie. Kościół wzniesiony został z wykorzystaniem starszej, kamiennej wieży obronnej, wykorzystywanej od średniowiecza m.in. jako miejsce sądu dominialnego, oraz znajdującej się przy nim, niewielkiej kaplicy. W 1616 r. w kościele erygowana została par. Trójcy Przenajświętszej. W 1678 r., po rozbudowie o trzy ulokowane od wsch. kaplice, kościół ponownie konsekrowano. W 1757 r. w sąsiedztwie kościoła wybudowano kaplicę Ogrojca, a w 1788 r. kościół poddano pracom remontowym. W ramach prac remontowych prowadzonych w 1904 r. przebudowano dachy kościoła oraz zewnętrzny wystrój architektoniczny.

Opis

Kościół znajduje się w centrum Skarżyc, u zbiegu ul. Okiennik, Skarżyckiej i Turystycznej. Teren przy kościele otoczony jest kamiennym murem. W obrębie ogrodzenia, na pd. od kościoła ulokowana jest d. kaplica Ogrojcowa, ob. kostnica.

Kościół jest obiektem murowanym z kamienia, orientowanym. Rzut obiektu składa się z prostokątnej, dwuprzęsłowej części nawowej z szeroką nawą środkową i dwiema wąskimi nawami bocznymi, z krótkiego, jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego od wsch. półkolistą apsydą, ujętego po bokach dwiema kaplicami na rzucie koła, kwadratowej zakrystii wkomponowanej w narożnik nawy i kaplicy pn. oraz kwadratowej wieży na przedłużeniu nawy od zach. W bryle kościoła daje się wyodrębnić zwarty, kryty dachem dwuspadowym korpus nawowy z dominującą wieżą zwieńczoną dachem namiotowym z czworoboczną wieżyczką na sygnaturkę, a także trzy okrągłe kaplice od wsch. zwieńczone dachami kopulastymi, w tym środkowa z latarnią, oraz niska zakrystia kryta dachem dwuspadowym. Poszczególne elewacje kościoła, za wyjątkiem prezbiterium i kaplic, są licowane kamieniem i urozmaicone wyłącznie profilowanym gzymsem wieńczącym. W elewacji wsch. i zach. widoczne są liczne ślady przemurowań. Na osi wieży od zach. znajduje się portal główny do kościoła, zaakcentowany tynkowaną opaską, ponad nim otwór strzelniczy. W odróżnieniu od pozostałych, wspomniane elewacje kaplic i prezbiterium są tynkowane i ożywione neoklasycystycznym wystrojem złożonym z wyodrębnionego cokołu, rytmicznie rozstawionych pilastrów i belkowania w zwieńczeniu, a także opasek okiennych.

Wnętrze dwuprzęsłowej nawy i prezbiterium, o charakterze barokowym, wydzielone jest tęczą o łuku półkolistym. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych arkadami o łuku półkolistym, podobnie jak przejścia pomiędzy poszczególnymi przęsłami naw bocznych. Ściany nawy głównej i prezbiterium ożywione są pilastrami z kompozytowymi kapitelami, wspierającymi przełamujący się gzyms. Nawa główna kryta jest sklepieniem kolebkowym o łuku koszowym, na gurtach ozdobionych płycinami, z kolei nawy boczne sklepieniami krzyżowo-kolebkowymi, prezbiterium sklepieniem żaglastym, a kaplice boczne kopułami. W drugiej kondygnacji wieży mieści się chór muzyczny, otwarty do nawy głównej półkolistą arkadą, z drewnianym, barokowo-klasycystycznym parapetem z XVIII w. Przejścia z prezbiterium do kaplic prowadzą przez sklepione hemisferycznie wnęki, zwieńczone belkowaniem z trójkątnym przyczółkiem.

Spośród zachowanego wyposażenia kościoła należy wymienić m.in. barokowo-klasycystyczny ołtarz główny z XVIII w., dwa późnorenesansowe ołtarze boczne z pocz. XVII w. w kaplicach oraz dwa klasycystyczne ołtarze boczne z XVIII w. w nawach bocznych, ponadto późnobarokowe tabernakulum, barokową ambonę z 2 poł. XVIIII w. oraz barokową, kamienną chrzcielnicę. W kościele znajdują się ponadto marmurowe epitafia przedstawicieli rodziny Heppen z k. XVIII oraz XIX w.

Zabytek dostępny. Kościół dostępny jest dla zwiedzających bezpośrednio przed i po mszach św.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 5-10-2015 r.